Het ministerie van EZ heeft onderzoek laten doen naar de resultaten van het Europees Visserijfonds (EVF). Donderdag 1 december 2016 zijn in Scheveningen de voorlopige uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd. Conclusie: Nederland mag trots zijn op haar ongekend innovatieve visserijsector, het resultaat van beleid dat internationaal bekend staat als ‘Dutch approach’. Maar een grote smet op het blazoen is het debacle rond de financiële afwikkeling van de subsidieprojecten.
Adviesbureaus Erac en Wing hebben de afgelopen maanden in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzoek gedaan naar de resultaten van het EVF. Nadat het subsidiefonds per 31 december 2015 is beëindigd, wordt nu de balans opgemaakt aan de hand van een evaluatieonderzoek onder de partijen die de afgelopen jaren gebruik hebben gemaakt van de EVF subsidies.
Enquête begunstigden
Partijen zijn eerder dit jaar benaderd om deel te nemen aan het onderzoek in de vorm van een online enquête. Daarnaast is een aantal begunstigden geïnterviewd over hun ervaringen met het EVF. De adviesbureaus vroegen onder meer hoe de begunstigden betrokken zijn geweest bij EVF projecten, in welke mate de subsidies hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van innovaties binnen de visserijsector en wat er goed dan wel minder goed liep tijdens de uitvoering van de projecten.
Het evaluatieonderzoek richt zich vooral op de mate waarin het fonds een bijdrage heeft geleverd aan de innovatie- en ontwikkelkracht van de visserijsector. Het ministerie wil de resultaten van dit onderzoek gebruiken voor het optimaliseren van de effectiviteit van financiering van de visserijsector binnen het huidige subsidiefonds, het Europese Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV).
Voorlopige resultaten
Tijdens de bijeenkomst in de kantine van de visafslag Scheveningen toonden de adviesbureaus de eerste resultaten van het onderzoek. Onder de aanwezigen waren visserijondernemers, vertegenwoordigers van belangenorganisaties en NGO’s, beleidsmedewerkers van EZ en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
Uit het onderzoek komt naar voren dat gedurende de looptijd van het EVF – van 2007 tot einde 2015 – ruim 1.100 projecten subsidie hebben ontvangen. De kosten van deze projecten bedragen gezamenlijk ruim 240 miljoen euro, waarvan 55 miljoen is gefinancierd vanuit het EVF, 75 miljoen vanuit de Nederlandse overheid en 110 miljoen euro door de visserijsector zelf.
Transitie naar verduurzaming
Zowel de overheid als begunstigden zijn het erover eens dat de subsidies vanuit het EVF een flinke stimulans zijn geweest voor de innovaties in de sector. Mede dankzij de subsidie heeft de visserijsector de afgelopen jaren een ware transitie doorgemaakt richting innovatie en verduurzaming. Ook op het gebied van samenwerking – zowel binnen de visserijketen als met partijen buiten de keten – zijn grote stappen gemaakt. Met name de constructieve samenwerking tussen overheid, wetenschap en de visserijsector, het delen van kennis en de verbeterde verstandhouding met NGO’s worden genoemd.
Alle betrokkenen zijn trots op de resultaten die met behulp van EVF subsidies zijn behaald. Ook internationaal wordt deze ‘Dutch approach’ erkend en wordt de Nederlandse visserijsector veelvuldig genoemd en geroemd om haar innovatieve kracht.
Debacle financiële afronding EVF projecten
Ondanks de positieve resultaten kantelde de sfeer tijdens de bijeenkomst toen de financiële afronding van het EVF ter sprake kwam. De aanwezigen staken hun frustraties over de financiële afwikkeling van het EVF niet onder stoelen of banken. Want nu het EVF is beëindigd, blijkt de RVO het toegekende EVF-subsidiegelden maar voor een deel uit te betalen. Ook vordert RVO bij veel ondernemingen eerder uitbetaalde subsidie (deels) terug.
‘Gedoe’ erg vervelend
Beleidsmedewerkers van het ministerie en de RVO gaven een toelichting op de terugvorderingen. Doordat Brussel bij de afwikkeling van de subsidieprojecten de regels strikter toepast, krijgt Nederland niet het gehele bedrag aan gedeclareerde Europese subsidie toegekend. Het ministerie rest niet anders dan subsidiegelden terug te vorderen, dan wel deels niet uit te betalen. Namens de Nederlandse overheid gaven de beleidsmedewerkers aan dit ‘gedoe’ rondom de afronding van het EVF erg vervelend te vinden, maar zou de overheid op basis van wet- en regelgeving verplicht zijn de, volgens haar onterecht, uitbetaalde subsidies terug te vorderen.
Verbijstering
Verschillende visserijondernemers reageerden hierop met verbijstering: “Wij als ondernemers hebben subsidie aangevraagd en toegekend gekregen, waarbij we aan álle wettelijke vereisten en voorwaarden hebben voldaan. We hebben daar destijds van RVO goedkeuring op ontvangen. Maar nu de Nederlandse overheid problemen ondervindt in Brussel, wordt de rekening één op één doorgeschoven aan de ondernemers. Moeten wij opdraaien voor de fouten van de overheid? Voor sommige bedrijven dreigt nu zelfs faillissement, dat mag je niet als ‘gedoe’ afdoen!”
Vertrouwensbreuk
Het EVF-debacle heeft geleid tot een vertrouwensbreuk; de animo in de visserijsector om opnieuw subsidies aan te vragen vanuit het EFMZV is verdwenen. Dat terwijl staatssecretaris Van Dam het EFMZV in zijn Kamerbrief van 6 december nog als een stokpaardje presenteerde om de innovatie en verduurzaming verder aan te zwengelen.
Het tegenovergestelde heeft hij nu bereikt. Ingezette innovatietrajecten dreigen juist abrupt tot een halt te komen. Aanwezigen riepen daarom op tot bestuurlijk ingrijpen, waarbij werd gesteld dat verantwoordelijke bestuurders de mogelijkheid hebben om tot een oplossing te komen. Er werd een beroep gedaan op Staatssecretaris Van Dam om met de sector in gesprek te gaan.
De beleidsmedewerkers van het ministerie en RVO wezen zo’n bestuurlijke oplossing van de hand: “Partijen die het niet eens zijn met de besluiten van de overheid hebben de mogelijkheid om in bezwaar en beroep te gaan tegen deze besluiten.” Dit onbevredigende antwoord maakt duidelijk dat de visserijsector haar strijd via de weg van juridische procedures zal moeten voortzetten.
Meer informatie
Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Egbert van der Tuin, T 0527-698151 of per e-mail: secretariaat@vissersbond.nl
