Naar aanleiding van de ervaringen die zijn opgedaan in het project Ontwikkeling geautomatiseerd MZI systeem hebben de samenwerkende projectpartners het idee opgepakt voor de doorontwikkeling van een geautomatiseerd oogstsysteem op de mosselzaad invanginstallatie (MZI), waarbij de verwijdering van het mosselzaad van het substraat efficiënter, sneller en minder arbeidsintensief wordt uitgevoerd en het valverlies en beschadiging van mosselzaad wordt beperkt tot een minimum, waardoor het rendement van MZI’s kan worden verhoogd.
Oogsten mosselzaad
Momenteel is het oogsten van mosselzaad m.b.v. MZI’s zeer arbeidsintensief; het vergt vele handmatige handelingen door de bemanning aan boord van de mosselkotters. Er zijn verschillende automatische installaties ontwikkeld ter ondersteuning bij het oogsten, maar de praktijk wijst uit dat het oogsten van mosselzaad met behulp van de reeds bestaande apparatuur desondanks veel tijd kost en lijdt tot veel valverlies en beschadiging van mosselzaad. Valverlies treedt op bij het lossnijden en het binnenhalen van het substraat van de hoofdlijn. Bij het binnenhalen van het mosselzaad gaat veel kostbaar mosselzaad verloren, omdat het loslaat van het substraat en er af valt voordat het aan boord komt. Daarnaast treden beschadigingen op aan het mosselzaad door middel van de huidige manier van oogsten.
Alternatieve manier vangst mosselzaad
Met het project willen de samenwerkende partners onderzoek doen naar alternatieve wijzen van oogsten van mosselzaad, waarbij specifieke aandacht uitgaat naar het terugdringen van het valverlies en het optreden van beschadigingen aan het binnengehaalde zaad om zo de opbrengst en dus economische haalbaarheid te optimaliseren. Op basis van ervaringen met de huidige apparatuur die gebruikt wordt tijdens het oogsten, zullen aanpassingen aan deze apparatuur worden ontwikkeld, dan wel een geheel nieuwe wijze van automatisch oogsten worden ontwikkeld.
Veranderingen mosselvisserij
De mosselsector staat de komende jaren voor een zware opgave. De huidige vorm van mosselvisserij kan niet worden gehandhaafd en er staan ingrijpende veranderingen op stapel. De mosselsector zal de komende jaren een transitie doorlopen, naar een meer duurzame wijze van het verkrijgen van haar grondstoffen. Deze transitie behelst een fundamentele verandering in de wijze waarop de sector haar mosselzaad verkrijgt, de grondstof voor de kweek van marktwaardige mosselen. Tot op heden werd deze grondstof verkregen d.m.v. bodemvisserij op natuurlijk zaadbanken in de Waddenzee. Natuurorganisaties hebben kanttekeningen geplaatst bij deze wijze van vissen en hebben de overheid en de mosselsector aangedrongen te komen tot een alternatieve, meer duurzame wijze van visserij.
2020 geen bodemvisserij
In 2008 is er een overeenkomst gesloten tussen het toenmalige Ministerie van LNV, natuurorganisaties en de mosselsector, het ”Convenant transitie mosselsector en natuurherstel Waddenzee”, om te komen tot een meer duurzame visserij op mosselen. In het convenant is afgesproken dat de mosselzaadvisserij op de zeebodem wordt afgebouwd in een tempo waarin het mogelijk is alternatieve vangst- en kweekmethoden voor het verkrijgen van mosselzaad te ontwikkelen. Binnen het convenant tussen partijen is overeengekomen dat vanaf 2020 geen bodemvisserij meer mag plaatsvinden op mosselzaad in de Waddenzee in verband met de impact die de mosselzaadvisserij zou hebben op de natuur. De mosselteelt middels zaadvisserij vanaf de zeebodem heeft geen toekomst meer en er zijn sindsdien ontwikkelingen gaande binnen de mosselsector waarbij nieuwe technieken worden ontwikkeld om mosselzaad te verkrijgen.
Mosselzaad invanginstallaties
De alternatieve wijze waarop het mosselzaad wordt gewonnen is met behulp van mosselzaad invanginstallaties (MZI’s). De MZI-techniek is gebaseerd op het uithangen van substraat (touwen of netten) waarop in het water voorkomende mossellarven zich kunnen vestigen en uitgroeien tot mosselzaad. Het zaad wordt nog datzelfde jaar geoogst om verder te worden opgekweekt tot marktwaardige mosselen op kweekpercelen in de Oosterschelde en de Waddenzee.
De zee stelt hoge eisen aan de installaties, mede door golfslag, stroming en turbulentie, maar ook aan de wijze van oogsten en het onderhoud aan de installaties. Momenteel vergt het werken met de MZI’s veel fysieke arbeid en kan er veel verbeterd worden aan de installaties op het gebied van vermindering van valverlies en beschadigingen aan het mosselzaad, maar ook op het gebied van bevordering van de veiligheid, efficiëntie, het verminderen van arbeidsintensiviteit.
Doelstellingen Innovatief oogsten van mosselzaad
Het doel van het project is de doorontwikkeling van een geautomatiseerd oogstsysteem op de mosselzaad invanginstallatie, waarbij het valverlies en de beschadiging van het mosselzaad worden beperkt tot een minimum. Het projectteam ziet mogelijkheden om bestaande apparatuur en oogstmethoden aan te passen dan wel nieuwe apparatuur hiervoor te ontwikkelen. Hierdoor kan het valverlies worden beperkt en het substraat kan eventueel langer blijven hangen waardoor het mosselzaad groter kan groeien, voordat het geoogst zal worden. Het oogsten van groter mosselzaad resulteert in minder predatie, voornamelijk door krabben.
Scheiden mosselzaad van substraatlijnen
Tevens wordt gedacht aan aanpassingen aan de apparatuur die het mosselzaad scheidt van de substraatlijnen, waarmee beschadigingen aan het mosselzaad worden beperkt. De huidige wijze van het scheiden van het mosselzaad van de substraatlijn zorgt voor veel beschadiging aan het geoogste mosselzaad. De potentiële opbrengst van de oogst wordt hierdoor verkleind. Daarnaast treedt er bij de huidige oogstmethode slijtage aan het verwijderingsmechanisme op waardoor deze regelmatig moeten worden vervangen. Aanpassingen aan de huidige apparatuur zijn ook nodig om de verwerking van het mosselzaad efficiënter en sneller te laten verlopen, waarbij eveneens aanpassingen zullen worden ontwikkeld waardoor de arbeidsintensiviteit wordt verminderd, de arbeidsomstandigheden worden verbeterd en de veiligheid aan boord wordt verbeterd.
Verwachte voordelen nieuwe oogstmethode
- Minder schade aan het geoogste mosselzaad
- Beperking valverlies van geoogste mosselzaad
- Brandstofbesparing
- Tijdsbesparing
- Minder predatie doordat mosselzaad langer door kan groeien
- Verbetering van arbeidsomstandigheden
- Verbetering rendement mosselzaad
- Minder ruimte benodigd op het water voor plaatsing MZI’s
- Versnelling naar transitie binnen de mosselsector
- Ontwikkeling en verbreding van kennis en kunde
- Samenwerking zowel binnen als buiten de keten
Looptijd project Innovatief oogsten van mosselzaad
Van 1 januari 2014 t/m 31 december 2015
Eindrapporten
In 2015 verschenen de eindrapport ‘Eindrapportage Innoveren MZI technisch en economisch onderzoek – HZ University’ en ‘Eindverslag Innovatief oogsten mosselzaad’.
Projectpartners Innovatief oogsten van mosselzaad
- Firma Gebroeders A.J. Schot TH 4
- Jansen Tholen BV
- Ursa Major Services BV
- Hogeschool Zeeland University of Applied Sciences
Meer informatie
Neem contact op met:
- Egbert van der Tuin, email: evandertuin@vissersbond.nl
- Durk van Tuinen, email: dwvantuinen@vissersbond.nl
- of Nederlandse Vissersbond, telefoon: 0527-698151.
Financiering
Dit project wordt financieel mede mogelijk gemaakt door het Europees Visserij Fonds (EVF) het Ministerie van Economische Zaken en de Provincie Zeeland ter investering in duurzame ontwikkeling van visserijgebieden.
