Zwerfvuil in zee is een van de ernstigste milieuproblemen waarmee de oceanen wereldwijd worden geconfronteerd. Het bedreigt de mariene fauna en flora, waarvan de visserij afhankelijk is, en vormt tevens een risico voor de volksgezondheid. Wetenschappelijke schattingen wijzen uit dat jaarlijks tot wel 12 miljoen ton plastic in onze oceanen terechtkomt, waarvan het merendeel zinkt in plaats van drijft. Om deze problematiek daadkrachtig aan te pakken, heeft de EU recentelijk nieuwe drempelwaarden vastgesteld voor zwerfvuil op de zeebodem. De EBFA verwelkomt deze maatregel en benadrukt de essentiële rol van de Europese bodemvissers. Zij dragen immers actief bij aan het opruimen van de zeebodem, wat een significante impact heeft op onze oceanen.

Afval afkomstig van land

Diverse factoren dragen bij aan de ophoping van marien zwerfvuil, zoals ontoereikend afvalbeheer en een nonchalante publieke houding ten aanzien van zwerfafval. Maar liefst 80% hiervan is afkomstig van land[1]. De Nederlandse Vissersbond, als prominent lid van de ebfa, spreekt haar volledige steun uit voor dit belangrijke initiatief.

Inspanning van vissers

Vissers zijn uit de eerste hand getuige van de toenemende omvang van het probleem. Sterker nog, het merendeel van de beschikbare gegevens is verzameld dankzij hun inspanningen tijdens de bodemvisserij. Hoewel vissers reeds substantiële reducties en restrictieve maatregelen hebben geïmplementeerd ten gunste van het herstel van visbestanden, wordt hun levensonderhoud in toenemende mate bedreigd door externe factoren zoals mariene vervuiling.

EU-maatregelen

Om dit probleem het hoofd te bieden, heeft de Europese Commissie voor het eerst meetbare drempelwaarden geïntroduceerd voor zwerfvuil op de zeebodem:

• In gebieden die worden gemonitord middels sleepnetonderzoeken is geen toename van zwerfvuil meer toegestaan.
• In visueel gemonitorde gebieden mag de hoeveelheid zwerfvuil de grens van één item per 1000 m² niet overschrijden.

Teneinde aan deze nieuwe drempelwaarden te voldoen, dienen de lidstaten passende maatregelen te verankeren in hun mariene strategieën, conform de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRMS).

Redelijke compensatie gewenst

De EBFA verwelkomt deze nieuwe limieten en hoopt dat ze zullen bijdragen aan een vermindering van de mariene vervuiling, net zoals de eerdere successen langs de EU-kustlijnen[2], waar het zwerfvuil de afgelopen vijf jaar met bijna één derde is gedaald. Margot Angibaud, van het EBFA-secretariaat, licht toe:

“Vissers zijn voor hun beroep afhankelijk van gezonde oceanen. Zij vormen een actief onderdeel van de oplossing en verwijderen marien zwerfvuil telkens wanneer hun vistuig ermee in contact komt. Vissers participeren bovendien actief in gespecialiseerde projecten zoals ‘Fishing for Litter’, waarmee reeds meer dan 13 miljoen kilogram is verzameld[3].

Om de essentiële rol van de vissers te faciliteren en te versterken, pleit de EBFA voor een vereenvoudiging van de administratieve lasten voor degenen die zich op onbaatzuchtige wijze inzetten voor de verwijdering van marien zwerfvuil. Het is onze overtuiging dat zij niet de kosten van afvalverwerking zouden moeten dragen, maar juist adequaat gestimuleerd en gecompenseerd moeten worden voor hun inspanningen.”

De Nederlandse Vissersbond onderschrijft dit standpunt ten zeerste en roept op tot een effectieve implementatie van compensatieregelingen.

Tien rivieren wereldwijd verantwoordelijk

Tot slot dringt de EBFA er bij de Europese instituties op aan om de problematiek ook op internationaal niveau aan te pakken, in het bijzonder via oceaandiplomatie in het kader van de lopende onderhandelingen over het plasticverdrag. Dit is cruciaal, gezien het feit dat 88-95% van de wereldwijde plasticinstroom in zeeën afkomstig is uit slechts tien rivieren, waarvan 8 in Azië en 2 in Afrika[4].

Bronnen

[1] https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20181005STO15110/plastic-in-the-ocean-the-facts-effects-and-new-eu-rules

[2] https://joint-research-centre.ec.europa.eu/jrc-news-and-updates/marine-litter-eu-coastline-down-almost-one-third-2025-02-04_en

[3] https://fishingforlitter.org/

[4] Schmidt, C., Krauth, T., & Wagner, S. (2017). Export of Plastic Debris by Rivers into the Sea. Environmental science & technology, 51(21), 12246-12253.