Het onderzoeksprogramma OR ELSE, wat staat voor Operational Recommendations for Ecosystem-based Large-scale Sand Extraction, organiseerde vorige maand een midterm event. De bijeenkomst bracht wederom experts, belanghebbenden, onderzoekers en beleidsmakers op het gebied van de Noordzee samen om de voortgang van het onderzoek te bespreken en visies van belanghebbenden met elkaar te delen. Thomas van den Beukel en Amerik Schuitemaker namen namens de Nederlandse Vissersbond deel aan de bijeenkomst.

Spisulaherstel na zandwinning

Tijdens het midterm event werd onder andere aandacht besteed aan de gezamenlijke belangen die verschillende stakeholders hebben bij de gebieden die zijn aangewezen als zandwingebieden. De visserij op de halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata) is één van die stakeholders die veel interactie heeft met zandwinning. Martin Baptist, die als hoofdonderzoeker betrokken is bij het OR ELSE-project, presenteerde dat Spisula op sommige plekken zeer geconcentreerd voorkomt, ook in zandwingebieden. Aangezien Spisula een belangrijke rol speelt in de voedselvoorziening voor onder andere zeevogels, dient volgens Baptist goed onderzocht te worden wat het effect van zandwinning op Spisula is. Het is bekend dat de bodemsamenstelling (zandkorrelgrootte) kan veranderen door zandwinning en Spisula juist voorkeur heeft voor een bepaalde bodemsamenstelling. Er zal worden onderzocht of die voorkeursbodemsamenstelling kan worden achtergelaten als toplaag in gebieden waar kort daarvoor zand is gewonnen, en of Spisula hierdoor op die plekken terugkeert.

Visserijsessie in najaar

Ook tijdens deze bijeenkomst is aangegeven dat vissers op zee veel kennis hebben van de effecten van zandwinning en graag willen meedenken over hoe zandwinning op een ecologische en economisch duurzame manier uitgevoerd kan worden. Het team van OR ELSE heeft toegezegd dat in het najaar van 2025 een aparte sessie met vissers wordt georganiseerd om deze kennis en ideeën op te halen. De Nederlandse Vissersbond probeert hier ook andere relevante partijen bij te betrekken, zoals Rijkswaterstaat als opdrachtgever en verantwoordelijke voor de planning van zandwinactiviteiten. Met name de Spisulavissers zien veel mogelijkheden om samen te werken in de toewijzing van specifieke gebieden voor zandwinning.

Serious game

Halverwege de bijeenkomst was er aandacht voor een zogeheten serious game – een interactieve beleidsmatige simulatie die inzicht geeft in het gebruik van de Noordzee, nu en in de toekomst. Deelnemers werden in teams van vier uitgedaagd om een geschikte locatie voor zandwinning aan te wijzen. Wat op papier eenvoudig lijkt, bleek in de praktijk een flinke puzzel. Door de vele gebruikers en functies van de Noordzee – van visserij tot windparken – is het vinden van een vrije plek geen sinecure. Hoewel de sessie door tijdsdruk geen concrete uitkomsten opleverde, werd duidelijk dat de tool veel potentie heeft als hulpmiddel bij ruimtelijke planning op zee.

Onderzoeksprogramma

Het onderzoeksprogramma OR ELSE wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek (NWO) in het kader van de Nationale Wetenschapsagenda en ontvangt co-financiering van Rijkswaterstaat, Boskalis en Van Oord. De Nederlandse Vissersbond is partner van het OR ELSE-project en volgt de ontwikkelingen in het project op de voet. Als PO nemen we deel aan de stakeholderbijeenkomsten en behartigen hierin de belangen van onze leden ten aanzien van zandwinning.

Meer informatie over het OR ELSE-project is te vinden op www.or-else.nl