Sinds de eerste planvorming – inmiddels al zeven jaar geleden – is over de Immanuel MDV-1, het pilotschip van stichting Masterplan Duurzame Visserij al veel gezegd en geschreven. Het ging het bouwconsortium om de transitie naar duurzamer, innovatiever en economischer vissen.
De urgentie van deze transitie leek af te nemen naarmate de brandstofkosten daalden en de visprijzen stegen. Echter, de huidige vissersvloot nadert het einde van de afschrijvingstermijn, de Engelsen willen een Brexit, vanaf 2019 moet alle bijvangst aangeland worden en het aantal visgebieden neemt af. Biedt de MDV-1 een oplossing voor al deze bedreigingen? Het wordt er voor de vissers niet makkelijker op.
Hoe geeft de stichting het toekomstperspectief van de visserijsector opnieuw vorm? De bouw van de MDV-1 kenmerkte zich van het begin af aan door het inzetten van milieuvriendelijke vismethoden, state of the art technologie, duurzame materialen en visverwerking tijdens het varen. Het steekwoord was ‘energiebesparing’.
Voor het in totaal ongeveer 4,5 miljoen euro omvattende project staken de twee Urker families Kramer en Romkes stevig hun nek uit. Niet als enige: er traden meer risicodragende partijen aan, zoals de uitvoerende scheepsbouwers Hoekman Shipbuilding en Padmos en verder droegen Flynth Adviseurs en Accountants, MKB Adviseurs, Marketingpartner, LEI Wageningen en Veenstra Fisheries Consultancy bij aan het plan, de bouw en de ontwikkeling.
Subsidies hielpen bij de uitvoering van het project. Aanzienlijke bijdragen kwamen vanuit het Nederlands Operationeel Programma ‘Perspectief voor een duurzame visserij’, het Europees Visserijfonds ‘Investering in duurzame visserij’ en de Zuiderzeelijngelden van de provincie Flevoland.
De balans na het eerste jaar
De centrale vraag, volgens stichtingsvoorzitter Auke Hoefnagel: “Is transitie mogelijk door middel van innovatie?” Het eerste jaar innovatief vissen is intussen achter de rug. In een passende omgeving, de oude mijnzaal in de Harlinger visafslag, legde Hoefnagel verantwoording af aan een politiek getint gezelschap. De achtergrond van de toehoorders lag hoofdzakelijk in de Noordoostpolder – leden van de Urker gemeenteraad, van Provinciale Staten, van de Tweede Kamer en van het Europarlement.
Hoefnagel: “Het afgelopen jaar was een zoektocht. De verwachtingen over het lagere brandstofverbruik zijn volledig ingelost. Per kilo vis heeft de MDV-1 slechts een halve liter nodig. Met de innovatieve vangstverwerking hebben we de nodige probleempjes moeten oplossen; we zijn er nog niet. De afgelopen week hadden we een uitstekende omzet. We komen aardig in de buurt van de businesscase zoals we die voor ogen hadden.” De afgelopen week was een goede visweek.
Het goede voorbeeld heeft nog niet veel visserijondernemers over de streep weten te trekken. “Men stelt zich afwachtend op. Door de lage gasolieprijs en de goede markt zeggen collega’s: waarom zouden we nu investeren?’ De regelgeving remt momenteel de langetermijninvesteringen. De vissers willen graag verder maar het wordt hen bijna onmogelijk gemaakt. Toch doen ze veel om tegemoet te komen aan duurzaamheid. Zo is de pulsvisserij een geweldige stap vooruit geweest voor de tongvisserij.”
“Wat er nu nog in de weg staat is vooral wet- en regelgeving. Die holt achter de praktijk aan; met name de ‘discard ban’, de verplichting om alle bijvangst mee aan wal te brengen. In het Europarlement maken we ons hard voor opheffing hiervan. De bedoeling was vangstbeperking, maar in de praktijk betekent het een overlevingskans van nul voor alle ondermaatse vis die niet terug in zee mag worden gezet.”
“We kunnen het nog niet met zekerheid aantonen, maar de manier waarop de MDV-1 omgaat met bijvangst kan deze overlevingskans tot 50 procent verhogen en voorkomt verspilling. Zo bestaan er ook allerlei vooroordelen over de elektrische pulsvisserij. Het is moeilijk om de leden van de Europese Visserijcommissie te overtuigen. Eerlijk gezegd ontbreekt het hen vooral aan kennis van zaken. Toch, het kwartje begint nu te vallen. Het veranderen van eenmaal aangenomen wetgeving is een langzaam proces. Vooralsnog mikken we op uitzonderingsregulering: voor innovaties, voor bepaalde vissoorten.”
Kat uit de boom
“In het begin waren we sceptisch,” geeft mede-eigenaar Hendrik Kramer (30) toe. “Maar we hadden al sinds de beginfase in 2012 meegedacht, we kregen een ‘offer you can’t refuse’ en ik dacht: we gaan ervoor. Óf we gaan failliet, óf we doen een gouden greep. Ik had nog veel gekkere ideeën dan die je nu hier aan boord ziet. Een verticale windmolen op het dak van het stuurhuis, dat soort dingen. Men heeft ze me uit het hoofd gepraat. We hebben de handen al vol aan de innovaties die we nu doen.”
Schipper Dirk Romkes: “We varen graag met dit schip. Men heeft me gevraagd omdat ik veel ervaring had met twinriggen. In het begin was het de kat uit de boom kijken. De praktijk toonde aan dat het schip zich zeer prettig gedraagt op zee, dat de dieselelektrische aandrijving zorgt voor rust aan boord, dat de toegepaste technologie betrouwbaar is en dat de wijze van vissen en de visverwerking aan boord een goede omzet opleveren.”
Hoefnagel met Hendrik Kramer en Hendrik Romkes in gesprek met Minister-president Rutte tijdens het Maritime Awards Gala in Hilversum.
Projectadviseur Frans Veenstra staat in voor de kwaliteiten van de MDV-1. Hij zette de grote lijnen uit en formuleerde een programma van eisen. Verscheidene malen voer hij een paar weken mee, om te bekijken hoe de concepten in de praktijk uitwerkten. “We hebben zoveel mogelijk beproefde visserijtechniek ingezet, alleen wel in nieuwe combinaties. We hebben toegewerkt naar een stabiel werkplatform voor de bemanning. Je wordt niet snel moe aan boord. Daarnaast: de sector is altijd heel slordig omgegaan met energie. Bij werkelijk ieder aspect aan boord hebben we daarover nagedacht en gediscussieerd.”
Veenstra “Maar natuurlijk: we kwamen wel eens voor verrassingen te staan. Dat heb je met prototypen. Schepen als deze zie ik als noodzakelijk voor de visserijsector. De markt is niet eeuwig gunstig, de gasolieprijs blijft niet altijd laag en de effecten van de Brexit hangen als een zwaard van Damocles boven de toekomst. Tussen nu en een jaar of vijf is de huidige Nederlandse vissersvloot aan het eind van de afschrijvingstermijn. We moeten dan nieuwe wegen in durven slaan. Let wel: met de MDV-1 heb je na een paar trekken de olieboer betaald, week in, week uit!”
MDV 1 snijdt door de golven op de Noordzee. Week 40, 6 Bft. @visserijnieuws pic.twitter.com/e1whVCldJp
— MDV (@MDVisserij) 24 oktober 2016
Auteur: Gijs van Hesteren, eerder gepubliceerd op Reporters Online / Blendle
