De Britse Premier Boris Johnson heeft het zwaar te verduren met zijn radicale aanpak om het Verenigd Koninkrijk op 31 oktober 2019 uit de Europese Unie (EU) te loodsen. Met of zonder een overeenkomst, Deal or No Deal, Johnson wil op die datum de Unie verlaten. Politieke tegenstanders van de premier hebben alles op alles gezet om een No-Deal-Brexit te voorkomen.
De gevolgen van een No-Deal-Brexit zijn naar verwachting desastreus, in eerste instantie voor het Verenigd Koninkrijk zelf maar ook voor de overgebleven EU-lidstaten. Afgelopen dinsdag kwam het in het Britse Lagerhuis (House of Commons) tot grote ontsteltenis van Johnson en zijn Conservatieve Partij, tot een gevoelige nederlaag voor zijn Brexit strategie. Een motie die de weg vrijmaakt voor een wet om een No-Deal-Brexit te voorkomen en daaraan gekoppeld het verzoek aan de EU opnieuw 3 maanden uitstel te vragen, werd met meerderheid van stemmen aangenomen. Saillant detail is dat 21 van zijn partijleden, ondanks dreigementen van Johnson om hen uit de partij te zetten, overliepen naar de oppositie toen het op stemmen aankwam. Woensdag volgde een stemming over de nieuwe wet die eveneens werd aangenomen. Het Britse Hogerhuis (House of Lords) moet de wet dan nog wel goedkeuren en ook de 27 Europese leiders moeten nog akkoord gaan met uitstel. Als de wet wordt aangenomen moet Johnson naar Brussel om uitstel te vragen, van een No-Deal-Brexit is dan voorlopig geen sprake. Johnson is daar niet blij mee en heeft opgeroepen tot nieuwe verkiezingen maar ook die motie werd met overweldigende meerderheid weggestemd.
Waarom een No Deal Brexit niet wenselijk is
Op het moment dat het Verenigd Koninkrijk zonder een overeenkomst uit de Europese Unie stapt gaat er voor beide partijen nogal wat veranderen. Het Verenigd Koninkrijk staat dan voor de Europese Unie lidstaten gelijk aan ieder land ter wereld als het gaat om handel. Voor een Nederlandse vishandelaar maakt het dan niet uit of hij zaken doet met een partner in Burundi of Engeland. Als hij schol wil importeren uit het Verenigd Koninkrijk gelden er importtarieven en die maken de producten duurder dan wanneer hij deze wil betrekken uit EU-lidstaten, bijvoorbeeld Denemarken, waar deze tarieven op ‘0’ zijn gesteld. Dat is slechts administratief maar fysiek gaan zich ook problemen met het vervoer van goederen voordoen. Aan de grenzen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU-lidstaten zal door douaniers intensief gecontroleerd worden op het afdragen van de verplichtte importheffingen in beide richtingen. Dit zal leiden tot lange rijen vrachtwagens aan de grenzen. Een Nederlandse visserijonderneming met schepen onder Britse vlag (Britse vlagkotters) zal problemen ondervinden als ze bemanningen uit het Verenigd Koninkrijk wil aantrekken. Immers er is geen sprake meer van vrij verkeer van mensen en goederen. Een ander probleem van het ontbreken van afspraken (overeenkomst) tussen het Verenigd Koninkrijk en de Eu is de toegang tot elkaars viswateren. In principe geldt dan dat Nederlandse kotters niet meer in Britse wateren mogen vissen. Dat geldt ook andersom voor Britse (vlag-) kotters die in de EU-wateren willen vissen maar dat niet mogen. Voor veel Nederlandse visserijondernemingen zal dit dus een regelrechte ramp zijn, immers gelden er dan op allerlei gebied beperkingen zowel voor de Nederlandse als Britse vlagkotters. Vroeg of laat zullen er dan toch onderhandelingen gaan plaatsvinden om zowel de toegang tot elkaars wateren als de markt (afzet goederen) te reguleren. Afspraken die de EU ook met andere landen als Noorwegen maakt. Dat geeft jaarlijks aanleiding tot onrust wat het resultaat van de onderhandelingen is. De jaarlijkse EU-Noorwegen onderhandelingen zijn daar een goed voorbeeld van. Als beide partijen er niet uitkomen, mag er niet in elkaars wateren worden gevist.
Meerderheid van de Britse vissers heeft nadeel bij een Brexit
Wie denkt dat alle Britse vissers blij zijn met het vertrek uit de Europese Unie heeft het mis. In veel media, zowel in het Verenigd Koninkrijk als de EU-lidstaten, wordt een beeld geschetst dat Britse vissers als een man achter de Brexit staan. Vaak wordt dan gewezen op de voordelen die een Brexit de vissers zal brengen, namelijk beheer over eigen wateren en een groter aandeel in visquota. Visserijvoorman Bertie Armstrong van de Scottish Fishermen’s Federation (SFF) typeert de Brexit bijvoorbeeld als een “sea of opportunity” (zee van kansen). Ook andere visserijorganisaties in het Verenigd Koninkrijk zien voordelen in een Brexit. Het zijn vooral de organisaties die de grotere vissersvaartuigen met quotum vertegenwoordigen. Zij profiteren het meest van een Brexit waarbij hun eigen quotum wordt verhoogd en buitenlandse vissers worden geweerd dan wel worden beperkt in hun visserij in de Britse wateren. Het grootse deel (79%) van de ca. 12.000 Britse vissersvaartuigen is echter kleinschalig (< 10 meter) en bezit helemaal geen quotum. Ze zijn afhankelijk van de Britse overheid om te mogen vissen op gequoteerde vis, schaal- en schelpdieren. Alles bij elkaar is dat nog geen 2% van het totale Britse quotum. Veel kleinschalige vissers vissen op ongequoteerde soorten zoals St. Jacobsschelpen, zeeduivel of Noorse kreeftjes (wel gequoteerd). Hun vangst zetten ze in andere EU-lidstaten af. Vertraging van het transport als gevolg van grenscontroles zorgt ervoor dat hun producten in kwaliteit en dus waarde afnemen. Importheffingen dragen ertoe bij dat de concurrentiepositie nog verder afneemt. Of in geval er sprake is van een No-Deal-Brexit helemaal niet meer worden verkocht. Omdat de marges voor deze kleinschalige visserijbedrijven klein zijn heeft dit grote impact op hun rentabiliteit. Van een quotumverhoging door de Brexit profiteren deze vissers nauwelijks. Voor deze grote groep vissers zal de Brexit geen voordelen hebben. Inmiddels roeren deze vissers zich steeds meer in de media. Dat moet ook wel want uit een rapport van the New Economics Foundation (een niet-gouvernementele organisatie of ngo) blijkt dat alleen al Bertie Armstrong van de Schotse SFF 48% van de media-aandacht in het Verenigd Koninkrijk naar zich toe trekt. Het verhaal van zijn achterban krijgt dus ruim de aandacht. Samen met de National Federation of Fishermen’s Association (NFFO) en de Fishing for Leave beweging eisen ze volgens het rapport zelfs 66% van de Britse media-aandacht op. Het verhaal van de visserijbedrijven met grote quotabelangen krijgt veel aandacht, dat van de grote groep kleine visserijbedrijven nauwelijks.
EU-vissers trekken een front
Direct nadat bekend werd dat de Britten de EU wilden verlaten op 23 juni 2016, hebben de EU-visserijorganisaties van andere lidstaten de handen ineengeslagen om hun belangen veilig te stellen. De Redersvereniging, VisNed en de Nederlandse Vissersbond hebben zich bij dit brede front, European Fisheries Alliance (EUFA), aangesloten en sindsdien wordt een sterke lobby gevoerd richting de Europese Brexit onderhandelaars. Het doel is om de huidige visserijbelangen in de vorm van quotum en toegang tot de Britse wateren te behouden. De koppeling tussen deze beiden en toegang tot de markt vormen een belangrijk streven. Tot op heden houdt de EU-onderhandelaar Barnier zich ook aan deze koppeling die van vitaal belang is voor de EU-vissers. De Britten willen die koppeling niet en streven naar ontkoppeling, met andere woorden wel toegang tot de markt en dan iedere keer weer onderhandelen over toegang tot de wateren.
Hopen op een verstandig besluit
De komende weken zullen cruciaal worden voor vissers, handelaren, vervoerders en verwerkers van vis, schaal- en schelpdieren in het Verenigd Koninkrijk en de EU-lidstaten. “Wij kunnen alleen maar hopen dat de emoties die hiermee gepaard gaan het onderspit zullen delven van de ratio en dat er een verantwoord besluit genomen zal worden door beide partijen, de Britse regering en de EU-leiders. Wij hebben elkaar hard nodig aan beide kanten van de plas die Noordzee heet.”, aldus Johan Nooitgedagt, voorzitter van de Nederlandse Vissersbond.
Voorbereiden op Brexit
Visserijondernemers kunnen zich al voorbereiden op de gevolgen van de Brexit. Op de website http://www.vistikhetmaar.nl/dossiers/brexit/ staat uitgebreide informatie over de Brexit en op welke manier visserijondernemers zich daar op voor kunnen bereiden.
Voor meer informatie
Kunt u contact opnemen met Johan Nooitgedagt of Derk Jan Berends, T 0527 69 81 51 of secretariaat@vissersbond.nl.