De Nederlandse Vissersbond is een samenwerking aangegaan met zeven Masterstudenten van de Universiteit van Wageningen in het kader van het vak Academic Consultancy Training (ACT) om onderzoek te doen naar de impact van de aalscholver op het visbestand en de visserij in het IJsselmeergebied. Aanleiding hiervoor is de discussie in de Visserijcommissie over het opheffen van de beschermde status van en het treffen van beheermaatregelen tegen de aalscholver. Gedurende acht weken hebben de studenten een literatuurstudie en interviews met diverse belanghebbenden uitgevoerd. Volgens de studenten is de impact van aalscholvers op het visbestand en de visserij beperkt en moet een oplossing worden gezocht in het verbeteren van de nutriëntenhuishouding en het creëren van schuilplaatsen voor vis. Hun advies is om de beschermde status te handhaven, omdat de populatie aalscholvers in het IJsselmeer en Markermeer de afgelopen jaren is afgenomen en het juridisch lastig is om deze status op te heffen.
Samenvatting rapport
De aalscholver in het IJsselmeergebied wordt door de visserij gezien als een vogel die een enorme impact heeft op het visbestand in dit gebied. Groepen aalscholvers worden onder andere in havens gezien waar ze veel vis eten. Om te onderzoeken of deze aalscholverkolonies rond het IJsselmeergebied een significante impact op de visserij hebben, is ten eerste een literatuuronderzoek gedaan waarbij een voedselweb en een interactieweb gemaakt zijn. Hiernaast is er ook een ‘stakeholderanalyse’ gedaan waarin verschillende belanghebbenden in een interview gevraagd is hoe ze naar deze problematiek kijken en wat zij denken dat gedaan moet worden om dit probleem aan te pakken. Uit het literatuuronderzoek blijkt dat de aalscholver deel uitmaakt van zowel positieve als negatieve interacties op factoren binnen het ecosysteem. De aalscholver heeft een impact op het visbestand, net zoals andere watervogels. Deze impact van aalscholvers is echter niet sterk genoeg om het visbestand door hun foerageergedrag significant te beïnvloeden. Het voornaamste effect op het visbestand in het IJsselmeergebied is het tekort aan nutriënten, wat het een bottom-up gestuurd systeem maakt. Uit de interviews met verschillende belanghebbenden is gebleken dat de vissers en de Nederlandse Vissersbond als enige een vermoeden hebben dat de aalscholver een negatieve invloed heeft op het herstel van de visstanden van sommige vissoorten en visleeftijden. Wel zijn alle belanghebbenden het erover eens dat een mogelijk oplossing gevonden kan worden in het verbeteren van de structuur van het IJsselmeergebied, om betere schuilplekken te bieden aan de verschillende vissoorten. Het IJsselmeergebied is op dit moment een vrij kale en ondiepe omgeving zonder goede schuilplekken. Als conclusie kan dan ook getrokken worden dat alle geïnterviewde belanghebbenden dezelfde richting in willen; namelijk het verbeteren van het visbestand. Als advies geven de studenten dat de beschermde status van de aalscholver behouden moet blijven, dat aalscholverbeheer overbodig is, dat de nutriëntenhuishouding en structuren in het IJsselmeergebied verbeterd moeten worden en dat communicatie tussen verschillende belanghebbenden gestimuleerd moet worden. Het volledige rapport Aalscholverproblematiek belicht structurele problemen binnen het IJssel- en Markermeer treft u hier aan.
Goed werk geleverd
“De ACT-studenten hebben goed werk geleverd in korte tijd met beperkte middelen. Ze zijn in gesprek gegaan met belanghebbenden in de IJsselmeervisserij, sportvisserij, vogelbescherming en onderzoeksinstellingen. Ze hebben feiten verzameld, deze geanalyseerd en er vervolgens conclusies uit getrokken en aanbevelingen gegeven. Hoewel wij het niet met alle conclusies en aanbevelingen eens zijn, is het mooi om te zien hoe betrokken en onderzoekend deze jonge academici te werk gaan” aldus Derk Jan Berends van de Nederlandse Vissersbond.
Omvang Aalscholver-populatie
De Nederlandse populatie is sinds de jaren ’70 met een factor 10 groter geworden en stabiliseert de laatste jaren tot een omvang van ca. 21.000 broedvogels (2019, bron: https://stats.sovon.nl/stats/soort/720). In de wintermaanden loopt het aantal op tot 26.000 exemplaren en tijdens de trekperiode in het najaar tot wel 72.000 vogels. De staat van instandhouding volgens Natura 2000 van de broed- en trekvogels is gunstig. Aalscholvers zijn in heel Nederland te vinden met concentraties (kolonies) langs de kust en de grote binnenwateren zoals het IJsselmeergebied. Het hele jaar door herbergen IJsselmeer en Markermeer de grootste concentraties, gevolgd door het Deltagebied en de Grote Rivieren. In de Waddenzee verblijven in de nazomer duizenden Aalscholvers, maar midden in de winter slechts een fractie daarvan. De landelijke aantallen namen door het wegvallen van (intensieve) vervolging en het terugdringen van waterverontreiniging sterk toe sinds midden jaren zeventig, net als elders in Europa. De toename vond het eerst plaats in het IJsselmeergebied, waar de aantallen sinds begin jaren negentig niet meer groeien. De uitbreiding over andere delen van het land kreeg vooral in de jaren negentig zijn beslag. Een dergelijke stabilisatie treedt ook elders in NW-Europa op (bron: www.sovon.nl). Recent onderzoek in opdracht van Rijkswaterstaat laat een neergang van het aantal broedparen in het IJsselmeer en Markermeer zien. Lees ook ons eerdere artikel.
Noodzaak beschermde status
De aalscholver is een beschermde vogelsoort onder de Europese Vogelrichtlijn, de Bern-conventie en het AEWA-verdrag. In de Visserijcommissie van het Europees Parlement vindt discussie plaats over de beschermde status van, en het treffen van beheersmaatregelen voor, de aalscholverpopulatie in de Europese Unie. De Nederlandse Vissersbond begrijpt dat de ACT-studenten op basis van hun onderzoek adviseren om de beschermde status van de aalscholver te handhaven. Het onderzoek beperkt zich namelijk tot het IJsselmeergebied en daar is de populatie de afgelopen jaren afgenomen. De beschermde status is echter op de gehele Europese populatie van toepassing en daarom vindt de Nederlandse Vissersbond een onderzoek naar de noodzaak voor de beschermde status op Europees niveau wenselijk, lees ook ons artikel Aandacht voor ICES-adviezen 2023 in NSAC demersale werkgroep.
Voor meer informatie
Contact opnemen met het team Nederlandse Vissersbond/PO Delta Zuid, vragen naar Amerik Schuitemaker of Derk Jan Berends, via T 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl.
Amerik Schuitemaker
Derk Jan Berends
