Grote hoeveelheden lege schelpen op het strand en op de bodem van de zee. Abnormale schelpdiersterfte komt met enige regelmaat voor in Nederlandse kustwateren. Mosselen, oesters, kokkels en mesheften kunnen er allemaal mee te maken krijgen. Niets ongewoons volgens IMARES die sinds lange tijd onderzoek doet naar de schelpdierbestanden. Een oorzaak is vaak niet aan te wijzen, het gaat om een combinatie van meerdere factoren die bepalend zijn. Recentelijk hadden mosselkwekers in de Oosterschelde ermee te maken. Op verzoek van mosselkwekers heeft IMARES de mogelijke oorzaken van abnormale schelpdiersterfte in beeld gebracht.
Combinatie van factoren
Uit onderzoek op mosselpercelen in de Waddenzee blijkt dat een groot deel van het mosselzaad tijdens de kweek verloren gaat. Vraat door krabben, zeesterren en vogels en het wegspoelen tijdens storm zijn belangrijke factoren die het verlies bepalen. Maar ook gebrek aan zuurstof, conditie van de mosselen, gifstoffen, parasieten en ziektes (virussen en bacteriën) spelen een rol.
Gebrek aan zuurstof
De hoeveelheid zuurstof in het water (bodem) is het resultaat van de aanvoer van vers water en het verbruik van zuurstof door bodemorganismen zoals mosselen en bacteriën. Het zuurstofverbruik van schelpdieren en andere bodemorganismen is gerelateerd aan de temperatuur. Een hogere temperatuur betekent meer zuurstofverbruik. Een tekort aan zuurstof betekent sterfte van schelpdieren op termijn.
Voedselaanbod en conditie
De conditie van mosselen (en andere schelpdieren) is afhankelijk van de hoeveelheid voedsel (algen) die ze kunnen opnemen en die is weer seizoen en temperatuur afhankelijk.
Gifstoffen
Giftstoffen kunnen een oorzaak van sterfte onder schelpdieren zijn. Onlangs werden mosselpercelen in de Oosterschelde door de NVWA gesloten omdat mosselen besmet waren geraakt met de biotoxine tetrodotoxine (TTX), een afweerstof die door organismen wordt aangemaakt en die schadelijk is voor mensen. Voor mosselen in de Oosterschelde is echter geen duidelijke relatie gevonden tussen gifstoffen en sterfte.
Kennisdocument IMARES
Dit staat onder andere in het kennisdocument dat IMARES over dit fenomeen heeft gepubliceerd Scheldiersterfte – Wat zijn de mogelijke oorzaken van sterfte van mosselen op de percelen in de Oosterschelde?.
kennisdocument schelpdiersterfte IMARES 2016
Wat te doen?
Als er in korte tijd massale sterfte optreedt kan dit worden gemeld bij het ministerie van Economische zaken (EZ). Men spreekt voor mosselpercelen van abnormale of verhoogde sterfte als in korte tijd meer dan 15% van de schelpdieren sterft. Indien nodig kan de NVWA een bemonstering laten uitvoeren door IMARES om de betrokkenheid van ziekteverwekkers uit te sluiten.
