“Nieuw restaurant zet onbekende bijvangst-vis op de kaart” meldt duurzaamleven.nl op 31 mei 2017. “Wij willen de verspilling van gevangen vis tegen gaan,” vertellen de initiatiefnemers van restaurant Bijvangst op hun website.

Twee dagen later maken supermarktketens Plus en Dekamarkt bekend bijvangst in het visassortiment op te nemen. In hun persstatement staat: “Wanneer wij de onbekendere vissoorten zoals schar, wijting en steenbolk meer eten hoeft er minder hard op tong en schol gevist te worden en wordt verspilling tegengegaan.” Bijvangst en verspilling worden in één adem genoemd. Daarmee impliceren zowel Bijvangst, Plus en Dekamarkt dat vissers nu al hun bijvangst overboord gooien. Dat is niet het geval. Bovendien: gaat het bijzonder goed met tong en schol in de Noordzee, dus waarom zou er minder op gevist moeten worden?

Gewenste en ongewenste bijvangst

Waar komt de misvatting vandaan? Terug naar 1946. WO2 is net afgelopen, Europa lijdt honger en vis is als voedsel van levensbelang. Dertien Noordzeestaten tekenen in Londen het ‘Verdrag nopens het vaststellen van een maaswijdte van visnetten en van minimum-maten op sommige vissoorten.’ Dit verdrag regelt dat het niet is toegestaan om ondermaatse (jonge, niet paairijpe) vis aan te landen. Een belangrijke beschermingsmaatregel van de visstanden, die tot op heden geldt: het aanlanden van ondermaatse vis geldt zelfs als ernstig economisch delict. Ondermaatse vis moet terug de zee in.

De naoorlogse generatie vissers weet dan ook niet beter dat bij het sorteren de te kleine vis weer overboord moet. Het kan ook gaan om soorten waarvoor geen markt is – niet voor consumptie geschikt – maar die wel in het net zijn beland. We spreken dan over ongewenste bijvangst. Dit in tegenstelling tot gewenste bijvangst, namelijk vis waar wel een markt voor is. Een visser die gericht op tong en schol vist vangt bijvoorbeeld marktwaardige tarbot bij.

Gewenste bijvangst gaat niet overboord maar wordt gewoon aangeland en verkocht op de visafslag. Bot, spiering, wijting, geep, harder, schar, tongschar, steenbolk, poon, zeeduivel, krabben en schelvis: ze vormen een onderdeel van de wekelijkse omzet van de gemiddelde visser. Tarbot en griet zijn als bijvangstsoorten nota bene zelfs veel geld waard.

Een draai van 180 graden

Wie het heeft over de visserij, loopt al snel kans op een misvatting. Leek de voorgaande alinea u zeer plausibel? Om voedselverspilling tegen te gaan, draait Europa met de aanlandplicht alles nu 180 graden om. Alle vis, maats of ondermaats, moet mee naar de wal. Overigens mogen ondermaatse vissen niet voor de menselijke consumptie worden aangeboden. Ze moeten worden verwerkt tot veevoer of worden vernietigd.

De werkelijke verspilling wordt veroorzaakt door deze aanlandplicht. Deze regel baart de visserijsector grote zorgen: het betekent een zekere dood voor de jonge, niet-paairijpe vis die we sinds 1946 proberen te beschermen. De zee wordt er schraler van, want het deel van de ondermaatse vissen dat het terugzetten niet overleeft, dient nu nog als voedsel in de mariene voedselketen. Jonge vis die wel overleeft kan verder groeien en zich vermenigvuldigen. De aanlandplicht zet hier een dikke streep door en werkt dus contraproductief. Bovendien is volgens wetenschappers de aanlandplicht niet nodig voor het beschermen van deze visbestanden. Als je verspilling wil tegengaan dan moet je beginnen met de Aanlandplicht, bedacht door ijverige Brusselse ambtenaren, direct af te schaffen.

Eten wat de zee te bieden heeft

Het eten van bijvangst lost het probleem van de verspilling (aanlandplicht) dus niet op. Meer bekendheid en kennis onder Nederlandse consumenten over heerlijke, gezonde en lokaal gevangen vis heeft andere voordelen: minder voedselkilometers, gezondheidsvoordelen en waardering voor een goed beheerde visserij. Het initiatief om gewenste bijvangst op de kaart te zetten zou moeten worden: Verse Noordzeevis, op de kaart en in het schap.

Bijvangst verder in het nieuws (update)

Het nieuws dat supermarkten bijvangst-vissoorten in het schap gaan leggen, heeft tot veel publiciteit geleid. Een overzicht.

Genuanceerd verhaal

Op de nieuwswebsite van de NOS: “De soorten waarmee ze koketteren namen we sowieso al mee naar het land”, zegt schipper Cor Vonk in het NOS Radio 1 Journaal. “Jammer van deze actie is dat er een verkeerd beeld wordt neergezet van de visser.”

‘Vergeten vis’

De Volkskrant brengt op 2 juni het verhaal waarin zowel vissers als Good Fish aan het woord komen. “De vissers verdienen daar amper aan. Als het ruim voor een groot deel vol ligt met relatief waardeloze bijvangstvissen gooien de vissers die terug in zee. Zo blijft er meer ruimte over voor tong en schol,” zegt de woordvoerder van GFF. Het grootste deel van die vissen overleeft dat teruggooien niet.

De vissers spreken dat tegen. ‘Deze vissoorten gooien wij helemaal niet terug’, zegt tongvisser Job Schot. ‘Vis die Nederlanders niet willen eten verkopen wij aan Japan en Zuid-Europa. Daar eten ze veel meer vis.’

Echte lekkerbek?

De redactie van Editie NL van RTL vraagt zich vooral af of die bijvangst dan wel lekker is. Overigens is de Lekkerbek van oorsprong een uitvinding van de vishandel geweest om juist wijting aan de man te brengen…

https://www.rtlnieuws.nl/editienl/laatste-videos-editienl/broodje-bijvangst

Fact checking?

‘Welke vis kunnen we met goed fatsoen eten?’ napapegaait journalist Teun van de Keuken de Good Fish Foundation in de Volkskrant van 6 juni in een column. Juist de journalist die in de Keuringsdienst van Waarde de feiten boven water haalt, laat dat hier volledig achterwege. “Er wordt veel te veel bijvangst direct weer in zee gekieperd. Dat is verspilling. Vraag dus eens om een schar (meer dan 90 procent wordt nu teruggegooid), een grauwe poon (ook 90 procent) of een wijting (80 procent).” Van de Keuken geeft toe voor zijn column enkel de cijfers van Good Fish Foundation te gebruiken. De Vissersbond heeft hem uitgenodigd voor een nadere kennismaking met de sector.

Omroep MAX trekt feiten na

Op de nieuwssite MAX Vandaag van Omroep MAX: “De Nederlandse Vissersbond geeft aan dat de bijvangst van schar steenbolk en wijting zeker niet ongewenst is. De vissers brengen de vis aan boord en verkopen deze op de visafslag. De kiloprijs ligt alleen lager dan bij populaire vissoorten en er is minder vraag naar vanuit de Nederlandse consument. Misschien verandert het initiatief van de supermarkten dat.”

René Pluijm bij De Wild in de middag

In het radioprogramma van Ruud de Wild op NPO2 van vrijdag 2 juni spreekt René Pluijm zijn erkenning uit voor de vissers: “Het is zaak dat er selectiever wordt gevist. Vissers doen er alles aan om de technieken te verbeteren. Het is onterecht dat ze in een kwaad daglicht komen te staan. In de Noordzee is het oké met de visstand. Er zijn nog nooit zoveel bodemvissen geweest sinds de jaren ’60.”

<< Terug naar het Weekjournaal