Dit jaar is het 100 jaar geleden dat de Zuiderzeewet aangenomen werd. Tot op dat moment was de Zuiderzee het domein van de visserij en de beroepsvaart. Het aanleggen van de Afsluitdijk en het inpolderen van een groot deel van de Zuiderzee moest de voedselvoorziening en tegelijkertijd de veiligheid tegen overstromingen zeker gaan stellen. Het onlangs uitgekomen boek ‘Polderkoorts’ beschrijft deze geschiedenis die zich laat lezen als de Groningse gasaffaire in zakformaat. Alle aandacht, creativiteit en investeringen gericht op de nieuwe ontwikkeling. Het ‘nationale’ belang zonder enige consideratie met de bestaande situatie. In de eerst plaats die van de van oudsher aanwezige rijke visserijcultuur.
Vechtend bestaan van vissers
De beroepsvisserij is door de afsluiting en inpoldering gemarginaliseerd. De sector vecht voor haar bestaan. Gevolgen hiervan zijn veel rechtszaken en hoge maatschappelijk kosten van vergaderen, praten, onderzoeken, controle en handhaving. Over de jaren heen zijn talloze maatregelen genomen om de sector te saneren die, omdat een helder toekomstbeeld ontbrak, geen van allen echt tot het duurzame resultaat hebben geleid.
Agenda 2050
Die voormalige Zuiderzee, nu IJsselmeergebied, is inmiddels het grootste zoetwatersysteem van West-Europa, een uniek ecosysteem waar vele belangrijke functies samenkomen. Denk daarbij aan wonen, waterveiligheid, landbouw, visserij, recreatie, energie, drinkwater, scheepvaart et cetera. Toekomstige ontwikkelingen als klimaatadaptatie, energietransitie en de ontwikkeling van een circulaire economie brengen in de komende decennia veel dynamiek in het gebied te weeg. Om hier richting aan te geven is onlangs na een interactief proces de Agenda 2050 IJsselmeergebied gereed gekomen. Een robuust en toekomstbestendig ecosysteem is zowel basisvoorwaarde als ook uitgangspunt daarbij. De agenda IJsselmeergebied 2050 geeft een goed overzicht van de gedeelde maatschappelijke ambities en roept op tot het bundelen van de krachten. Geconstateerd daarin is echter ook dat de inrichting en het beheer van het gebied voor natuur en visserij nog belangrijke gebreken vertoont. Herijking van het beheer van onder andere de visserijsector is daarbij een belangrijk onderdeel.
Natuurkwaliteit
Om de maatschappelijke ambities voor het IJsselmeergebied wat betreft de natuurkwaliteit dichterbij te brengen worden maatregelen overwogen of zijn al gerealiseerd met een omvang van mogelijk meer dan € 1 miljard. Denk daarbij aan de investeringen in natuurkwaliteit als onderdeel van de versterking van de Houtribdijk en de Markermeerdijken, aan projecten als de MarkerWadden en de Vismigratierivier maar ook aan initiatieven als die van Koopmanspolder en maatregelen voortkomend uit de Kader Richtlijn Water, de aanwijzing van het IJsselmeer als Natura 2000 gebied en het Programma Natuurambitie Grote Wateren 2050.
Randvoorwaarden
Het is duidelijk dat een ontwikkeling richting duurzame visserij een randvoorwaarde is voor het succes van maatregelen. Dit vraagt om een vangstcapaciteit die is afgestemd op de hoeveelheid verantwoord te onttrekken vis. Visbestanden moeten passen bij de draagkracht van het ecosysteem qua omvang, samenstelling en populatieopbouw. Hiervoor is nodig een vitale sector met toekomst perspectief waar bedrijven kunnen investeren in de eisen die aan de sector gesteld worden. Waar een wil is, is een weg. Laten we met elkaar zorgen dat er in dit jaar, 100 jaar nadat de Zuiderzeewet een feit werd, voor de visserij eindelijk een gezond toekomstperspectief werkelijkheid wordt. Dus niet opnieuw nemen van maatregelen die de sector verder marginaliseren en die zo ontworpen zijn dat de smalle schouders van de vissers de gevolgen maar moeten zien te dragen, maar door zoals dat op grote schaal ook voor de veiligheid tegen overstromingen en de natuurdoelstellingen gebeurd, daadwerkelijk in een duurzame toekomst voor hen te investeren. Onze Minister van LNV Carola Schouten en dit Kabinet zouden daarmee pas echt geschiedenis gaan schrijven en werken aan het boek ‘Polderkoorts 2.0’. Patiënt leeft en operatie is geslaagd.
Deze column van Johan Nooitgedagt (voorzitter Nederlandse Vissersbond) is eerder geplaatst in Vismagazine.
