Rechten moeten, net als voor mensen, worden kunnen toegekend aan de natuur. Zo luidde de boodschap bij de presentatie van het Compendium ‘Rechten voor de Natuur’ te Amsterdam. Het compendium, geschreven in opdracht van de Ambassade van de Noordzee door Dr. Laura Burgers en Jessica den Outer, is een verzameling van wereldwijde voorbeelden waar natuurlijke entiteiten zijn erkend als rechtspersoon, evenals de implementatie en handhaving ervan. Fedor den Elzen was namens de Nederlandse Vissersbond aanwezig bij de presentatie en doet verslag.
Natuur als rechtspersoon
Verschillende experts op het gebied van rechten en natuur gaven afgelopen woensdag 2 februari een presentatie over hoe de natuur vandaag de dag als eigendom en object wordt gezien en niet als rechtspersoon met zijn eigen intrinsieke waarden. Een opvatting die, als het aan de sprekers ligt, hopelijk spoedig behoort tot het verleden. Het idee dat natuurgebieden moeten worden gezien als iets waar rechten aan verleend moeten worden, komt voort uit hoe inheemse volkeren met natuur omgaan. Volgens de auteurs van het compendium heerst er onder inheemse volkeren meer respect voor de natuur, die onlosmakelijk verbonden is met de mens.
Andere landen gingen al voor
Een land waar rechten worden toegekend aan de natuur is Ecuador. Hier is het recht van ‘Moeder Natuur’ om te bestaan en haar ecologische functies in de grondwet vastgelegd. Wanneer een menselijke activiteit (zoals mijnbouw in een regenwoud) deze functies dreigt aan te tasten, kan een vertegenwoordiger in de naam van de natuur deze belangen verdedigen. Een rechter in Ecuador kan het belang van de intrinsieke waarde van de natuur soms belangrijker achten dan bijvoorbeeld mijnbouw.
Situatie Nederland en Europa
Ook werd er stilgestaan bij de situatie in Nederland en hoe wij de natuur zien. De Maas werd als voorbeeld genoemd. “Rechten voor de Maas kunnen worden gebruikt om bijvoorbeeld systematische vervuiling door bedrijven tegen te gaan”, betoogde Jessica den Outer. Verder werd de Waddenzee als voorbeeld genoemd, waar er allerlei wetten en regelgevingen zijn die de natuur moeten beschermen. In de praktijk worden deze wetten en regelgevingen echter zelden gehonoreerd en menselijk gewin belangrijker geacht. Daarom is het belangrijk dat er een onafhankelijk voogd wordt aangewezen die kan opstaan voor de rechten van de Maas of Waddenzee.
In Europa zijn er initiatieven die pleiten voor de rechten van de natuur, maar een rechtspersoon die deze rechten vertegenwoordigd is nergens officieel toegekend. Over een vertegenwoordiger in de vorm van een natuurrechtspersoon is een van de presentatoren duidelijk: “Wij zijn niet op zoek naar een aanpak waar het antwoord op activiteiten in natuurgebieden altijd ‘nee’ is. Er zijn altijd belanghebbenden die harder zullen roepen om hun zin te krijgen. Dus zou het mooi zijn als er een tegengeluid voor de natuur komt in de vorm van een natuurrechtspersoon die opkomt voor de rechten van de natuur”. Wel zien de sprekers in dat het belangrijk is dat eerst gedefinieerd moet worden wat natuur is en wat niet.
Nederlandse politiek
Binnen de Nederlandse politiek zijn er partijen die wel gecharmeerd zijn van rechten voor de natuur, zoals GroenLinks en Partij voor de Dieren. Echter onderstreept een van de presentatoren dat het belangrijk is dat over het gehele politieke spectrum het belang wordt ingezien van rechten voor de natuur. Marleen van Rijswick (Universiteit Utrecht), hoogleraar Europees en nationaal waterrecht, geeft aan dat de eerste goede stap in de juiste richting al is gezet door een Minister van Natuur en Stikstof aan te wijzen en deze onder te brengen bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Andere kijk op visserij en natuur
De Nederlandse Vissersbond volgt de ontwikkeling van rechten voor de natuur met aandacht. Wellicht dat er door politiek Nederland en Europa in de nabije toekomst anders zal worden gekeken naar bijvoorbeeld de aanleg van kabelnetwerken of windmolenparken op zee. Deze activiteiten vinden namelijk doorgang zonder dat uitvoerig is onderzocht wat de impact hiervan is op het ecosysteem van bijvoorbeeld de Noordzee. Dat terwijl de visserij, die al honderden jaren op de Noordzee plaatsvindt, zich moet committeren aan strikte wet- en regelgeving en monitoring.
Voor meer informatie
Contact opnemen met het Team Nederlandse Vissersbond/PO Delta Zuid via 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl.
