Evaluatierapport Green Deals

In 2019 heeft Witteveen+Bos in opdracht van Rijkswaterstaat een evaluatie uitgevoerd naar de drie Green Deals Zwerfafval in Zee die in 2014 zijn gesloten om de hoeveelheid plastic in zee en op het strand terug te dringen. De evaluatie vond plaats middels een bureaustudie, interviews en enquêtes. Uit de evaluatie blijkt dat een meerderheid van de deelnemers de samenwerking wenst voort te zetten.

Green deals afval Noordzee

Om de hoeveelheid plastic in zee en het op het strand terug te dringen zijn in 2014 met betrekking tot de Noordzee 3 Green Deals gesloten:

1. de Green Deal Schone Stranden;
2. de Green Deal Visserij voor een Schone Zee;
3. de Green Deal Scheepsafvalketen.

Binnen deze Green Deals werken Rijksoverheid en andere partijen, waaronder visserij, met een verantwoordelijkheid of belang bij een schone kust of zee op vrijwillige basis samen aan het beperken en voorkomen dat afval en in het bijzonder plastics in het mariene milieu terecht komen. De doorlooptijd van de Green Deals is tot en met 2020.

Aandacht voor visserij

De voornaamste aandacht in het rapport gaat uit naar de wijze waarop deelnemende partijen de Green Deal-aanpak beleven en beoordelen, en tegen een toekomstige samenwerking aankijken. Omdat voor de visserijsector de doelstelling binnen de Green Deal Visserij voor een Schone Zee het meest relevant is worden hier de resultaten enkel daarvan toegelicht. Voor het behalen van de doelstellingen binnen de Green Deal Visserij voor een Schone Zee wordt ingezet op een breed pallet aan acties. Deze acties zijn onderverdeeld in 6 categorieën: Fishing for Litter, afvalbeheer in visserijhavens, educatie, monitoring en onderzoek, afvalbeheer aan boord, afvalverwerking en pluis.

Fishing for Litter

Onder de sector misschien wel het meest bekend is het programma van Fishing for Litter waarbij vissers big bags (1m³) aan boord kunnen nemen om het opgeviste afval in te doen. Het aantal schepen dat meedoet met Fishing for Litter is toegenomen van 75 in 2014 naar 124 in 2018. In 2018 hebben de schepen 318 ton afval opgevist. Visserijschepen kunnen het Fishing for Litter afval in alle Nederlandse visserijhavens gratis inleveren. Tot op heden is Fishing for Litter dus succesvol gecontinueerd en zelfs uitgebreid, wat ook blijkt uit de antwoorden van de respondenten; 76% geeft aan te verwachten dat de Green Deal deze doelstelling gaat halen. Daar waar onzekerheid over de financiering Fishing for Litter een belangrijk twistpunt is geweest heeft dit het halen van de doelen niet in de weg gestaan.

Toegevoegde waarde van Green Deal

Uit ervaringen van de partijen die aangesloten zijn bij de Green Deals wordt beschreven wat de belangrijkste toegevoegde waarde van de Green-Deal aanpak wordt gezien. Interessant voor onze sector is dat hieruit blijkt dat voor deelnemende partijen aan de Deals voor Visserij en Scheepsafval het bottom-up karakter van de aanpak en de centrale coördinatie van de aanpak waardevolle elementen. Bottom-up betekent dat eerst de gevoelens, meningen, wensen van de personen die er mee te maken krijgen worden geïnventariseerd voordat een plan van aanpak wordt gemaakt.

Mogelijkheden op activiteiten binnen de Green Deal

Volgens deelnemers aan de enquête is er winst te halen bij de uitvoering bij de uitvoering van de volgende activiteiten:

1. verdere toename van het aantal deelnemers, ook internationaal. Belangrijke randvoorwaarde daarbij is zekerheid over structurele financiering van het Fishing for Litter-project;
2. afvalbeheer in visserijhavens: de effectiviteit van het afvalbeheer in de havens is sterk afhankelijk van de aandacht die dit krijgt, waarbij het onderwerp nog niet in alle havens evenveel aandacht krijgt;
3. educatie, monitoring en onderzoek: educatie en bewustwording van jonge vissers is opgestart, maar kan nog uitgebreider. Bovendien dient hier continu in geïnvesteerd te worden duurzame resultaten te boeken;
4. afvalbeheer aan boord: ‘het mag niet teveel moeite of geld kosten om afval te scheiden en af te geven’. Kosten, maar vooral tijd, zijn een reden dat soms te gemakzuchtig wordt gehandeld. Voorzieningen in de haven dienen op orde te zijn; als ze dat niet zijn, is de kans dat afval in het milieu terecht komt groter;
5. afvalverwerking: benoemd wordt de behoefte aan mankracht en marketingcompetentie om producten van gerecycled vistuig en Fishing for Litter afval te promoten. Er zijn nu enkel kleinschalige initiatieven, groei is gewenst;
6. pluis: ook op het gebied van hergebruik van pluis zijn er enkel kleinschalige initiatieven en wordt benoemd dat er meer marketing en mankracht nodig is.

Visserij: voorwaarden om door te gaan

Een overgrote meerderheid hecht belang aan het continueren van de samenwerking, maar niet perse in de huidige vorm en onder bepaalde voorwaarden. Daarbij noemt de partij ‘visserij’ de volgende voorwaarden om door te gaan:

1. het stellen van concrete nieuwe en meetbaar doelen. Nu de samenwerking op gang is gebracht, zou een logische volgende stap zijn met meer ambitie dan in de huidige Deal een nieuw doel voor de toekomst formuleren inclusief prestatie-indicatoren aan de hand waarvan de voortgang kan worden gemonitord;
2. men zou graag zien dat het Rijk hierin het voortouw neemt (waarbij de bestaande doelen en acties uit de Green Deal prima als basis kunnen dienen) en passende en blijvende financiële ondersteuning waarborgt;
3. minder overleg; er is bij alle partijen de behoefte aan een meer praktijk- en actiegerichte aanpak;
4. er moeten win-win situaties zijn te behalen. Het is van belang dat partijen voldoende voordeel zien om zonder dat hiervoor verplichtende regels worden gesteld een stapje extra te doen.

Toekomst van de Green Deals

De doorlooptijd van de Green Deals is tot en met 2020. Met het oog op de toekomst zijn deelnemende organisaties aan de Deals Visserij en Schone Stranden unaniem voorstander van het voorzetten van (een vorm van) samenwerking na 2020. Men ervaart dat het werk nog niet af is. Ofschoon de monitoringdata vooruitgang laten zien, is het probleem nog niet opgelost en alleen bij blijvende aandacht beheersbaar.

Voor de Green Deal Visserij werden de volgende onderwerpen genoemd waarop een toekomstige (vorm van) samenwerking kan doorpakken:

1. Preventie via de lijn onder andere publiekscampagnes en educatie;
2. Werkinstructie afgedankt vispluis en ontwikkelen alternatief;
3. Scheepsdesign: voorziening voor afval op schip;
4. Implementatie internationale regelgeving (i.c. Single-use plastics en nieuwe richtlijn Havenontvangstvoorzieningen en opname hierin van Fishing for Litter);
5. Het betrekken van alle havens en inzamelaars.

Het volledige rapport kunt u hier vinden.

Meer informatie

Emma de Boer

Neem voor meer informatie contact op met Emma de Boer via 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl.