Het grootste vogelvoederhuis ter wereld

Elk jaar geven we in Nederland handenvol euro’s uit aan vetbollen, pinda’s en andere lekkernijen om de tuinvogels de winter door te helpen. Maar wat is de grootste vogelvoederhuis ter wereld?

De Amerikaanse ecoloog Joe Smith schreef hierover een interessant online artikel op de website Cool Green Science. Het artikel is al iets gedateerd, daarom vormt het een leidraad met actuelere inhoudelijke aanvullingen.

Het grootste vogelvoederhuis is niet van hout en heeft geen dak. Het is namelijk de zee. Volgens de ngo ‘Sea around us’ van de omstreden dr. Daniel Pauly wordt er jaarlijks bijna 10 miljoen ton aan vis teruggegooid in visserijen over de hele wereld. Dat is een immense verspilling… maar er gaat niets verloren.

Aan boord van de WR 18 van Arie de Visser is de bemanning de vangst aan het sorteren. Ondermaatse vis, krabbetjes, zeesterren en niet voor consumptie geschikte vis gaat nu nog overboord.

Aaseters

Een groot deel van de discards dienst als voedsel voor zeevogels. Veel zeevogels zijn verworden tot aaseters die leven van beschadigde of ondermaatse vis die de visser overboord moet zetten. Daarmee zijn discards de grootste door mensen gegenereerde voedselbron voor vogels. Sommige vogels halen zelfs de helft van hun calorieën uit overboord gezette vis. Wat betekent dit voor de instandhouding van deze vogelsoorten, zeker in het licht van de aanlandlandplicht?

Vogels voeren op zee

Er zijn verschillende redenen waarom vis weer overboord gezet wordt. Allereerst is het sinds 1946  wettelijk verboden om ondermaatse vis aan te landen. Maar niet alle ondermaatse vis ontsnapt door de mazen van een net en wordt toch opgevist. Deze ‘ondermaatsen’ zijn – samen met beschadigde exemplaren, vanuit hygiënevoorschriften – de echte discards.

Daarnaast zijn er de choke species, vissoorten waarvoor – om wat voor reden ook – een klein quotum is. In de demersale visserij is het vrijwel onmogelijk om volledig selectief op één doelsoort te vissen. Er komt altijd bijvangst mee naar boven. Wanneer een klein quotum voor een bijvangst-vissoort is volgevist, mogen exemplaren van de betreffende soort niet meer worden aangeland en moeten die overboord.

Teruggezette vis vormt een grote bron van voedsel voor vogels. De meeste onderzoeken naar het aandeel van discards in het voedselpatroon van zeevogels zijn uitgevoerd op de Noordzee en in de Middellandse Zee voor de Spaanse kust. Onderzoeken naar de bewegingen van zeevogels hebben aangetoond dat veel zeevogels hun natuurlijke foerageer-gewoonten staken wanneer er vissersschepen actief zijn. Deze vogels volgen de schepen en voeden zich met de overboord gezette vis.

In de Noordzee zijn het vooral de Jan-van-Gent, de drieteenmeeuw en de noordse stormvogel die ‘gespecialiseerd’ zijn in discards. De laatste weet zich tot vijftig procent van zijn caloriebehoefte te voorzien van discards. Ook in de Middellandse Zee zijn er enkele soorten met een vergelijkbare voorkeur voor wat de vissers overboord zetten. De meeste van deze zeevogelpopulaties zijn in de vorige eeuw flink gegroeid, enerzijds door natuurbeschermende maatregelen maar zeker ook door het voedselaanbod dankzij de visserij. Om een vergelijking te maken: de populaties van sterns, die zich niet hebben gespecialiseerd in discardvangst, zijn de laatste decennia stabiel gebleven.

Wat gebeurt er als het voedselaanbod wegvalt?

In het Middellandse zeegebied is een onderzoek gedaan naar het effect van het wegvallen van het voedselaanbod in de vorm van discards op de populatie van twee meeuwensoorten die zich toegelegd hadden in het volgen van vissersschepen voor hun voedselvoorziening.

Gekeken is naar de gevolgen van een experimenteel visserijverbod, waardoor het aanbod van discards voor deze populaties ophield tijdens het broedseizoen. Het resultaat was dat de vogels pas later hun eieren legden, dat er minder eieren per legsel waren en dat de eieren kleiner waren. Er werden meer verlaten nesten geteld en het broedsucces nam af. Er werd een duidelijke relatie vastgesteld tussen het ontbreken van visserij en het afnemen van het voortplantingssucces van de vogels.

Sterven vogels uit door de aanlandplicht?

Het wegvallen van het extra voedselaanbod betekent dat populaties het zwaarder krijgen. Aan de andere kant is er ook sprake van kunstmatig in stand gehouden populaties. Het wegvallen van het aanbod van discards zal voor veel vogelsoorten beteken dat er een nieuw natuurlijk evenwicht zal ontstaan, afhankelijk van het voedsel dat de vogels kunnen vinden door terug te vallen op hun natuurlijke foerageerstrategie.

De aanlandplicht heeft als neveneffect dat het discard-voedselaanbod voor vogels fors afneemt als gevolg van het verplicht vernietigen van ondermaatse vis en een selectievere visserij. Dit gevaar wordt in de literatuur door wetenschappers gesust: wanneer de vissers forse winst weten te boeken op het gebied van selectiever vissen, dit ook gunstig is voor zeevogels. Omdat veel meer jonge vis niet meer wordt meegevangen, nemen de vispopulaties toe en komt er meer voedselaanbod beschikbaar voor de zeevogels.

Op deze denkwijze is het nodige af te dingen. De politici en wetenschappers gaan ervan uit dat de visserij selectiever wordt door de aanlandplicht, maar wat als ze over enkele decennia moeten concluderen dat de gewenste selectiviteit simpelweg niet haalbaar is en we al die jaren totaal overbodig schade hebben aangebracht op de jongste jaarklassen? Daarnaast heeft ICES net bekend gemaakt dat het scholbestand in de Noordzee dit jaar – ondanks discards – een recordomvang heeft.

Uit ander onderzoek blijkt zeevogels voornamelijk rondvis als wijting eten uit het ‘discardspoor’. Hier kan ook sprake zijn van een omgekeerd oorzaak-gevolg effect: veel platvissoorten overleven het overboord zetten en zwemmen snel de diepte in, terwijl wijting en andere rondvissoorten kwetsbaarder zijn (als de zwemblaas beschadigd is, blijft de vis drijven en is dan een makkelijke prooi voor de vogels).

Uit weer een ander onderzoek blijkt dat bij het wegvallen van het voedselaanbod in de vorm van vis, sommige agressieve vogelsoorten zich gaan richten op de eieren en jongen van andere vogelsoorten.

Moraal van het verhaal

Het wegvallen van een belangrijke voedselbron als gevolg van de aanlandplicht en het noodgedwongen vernietigen van alle ondermaatse vis zal veel zeevogelpopulaties geen goed doen. Een selectievere visserij gaat dat niet oplossen.

Refenties

Catchpole, T. L., Frid, C. L. J. & Gray, T. S. 2005 Discards in North Sea fisheries: causes, consequences and solutions. Mar. Policy 29, 421–430.

Arcos, J. M. & Oro, D. 1996 Changes in Foraging Range of Audouin’s Gulls Larus audouinii in Relation to a Trawler Moratorium in the Western Mediterranean. Colon. Waterbirds 19, 128–131. (doi:10.2307/1521817)

Bartumeus, F., Giuggioli, L., Louzao, M., Bretagnolle, V., Oro, D. & Levin, S. A. 2010 Fishery Discards Impact on Seabird Movement Patterns at Regional Scales. Curr. Biol. 20, 215–222.

Bodey, T. W., Jessopp, M. J., Votier, S. C., Gerritsen, H. D., Cleasby, I. R., Hamer, K. C., Patrick, S. C., Wakefield, E. D. & Bearhop, S. 2014 Seabird movement reveals the ecological footprint of fishing vessels. Curr. Biol. 24, R514–R515.

Camphuysen, K. C. & Garthe, S. 1997 An evaluation of the distribution and scavenging habits of northern fulmars (Fulmarus glacialis) in the North Sea. ICES J. Mar. Sci. J. Cons. 54, 654–683.

Oro, D., Jover, L. & Ruiz, X. 1996 Influence of trawling activity on the breeding ecology of a threatened seabird, Audouin’s gull Larus audouinii. Mar. Ecol. Prog. Ser. 139, 19–29.

Oro, D., Bosch, M. & Ruiz, X. 1995 Effects of a trawling moratorium on the breeding success of the Yellow-legged Gull Larus cachinnans. Ibis 137, 547–549.

Votier, S. C. et al. 2004 Changes in fisheries discard rates and seabird communities. Nature 427, 727–730.

Bicknell, A. W. J., Oro, D., Camphuysen, K. C. J., & Votier, S. C. 2013. Potential consequences of discard reform for seabird communities. J. Appl. Ecol. 50: 649–658.

Votier, S. C., Furness, R. W., Bearhop, S., Crane, J. E., Caldow, R. W. G, Catry, P., Ensor, K., Hamer, K. C., Hudson, A. V., Kalmbach, E., Klomp, N. I., Pfeiffer, S., Phillips, R. A., Prieto, I., & Thompson, D. R. 2004. Changes in fisheries discard rates and seabird communities. Nature 427: 727–730.

Bioloog Jochen Depestele deed eerder onderzoek naar de functie van levende en dode discards in het ecosysteem van de zee. Tot ruim een kwart van de teruggegooide vis wordt opgegeten door zeevogels. Wat de uiteindelijke effecten zijn voor de populaties zeevogels en andere organismen die nu nog profiteren van de visserij, is niet bekend. Het gehele artikel hierover is op te vragen via de Nederlandse Vissersbond.

Meer informatie

Voor meer informatie contact op met T 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl

<< Terug naar het Weekjournaal