Het is een drukte van belang op onze ‘kleine’ Noordzee. Iedereen maakt graag gebruik van de schatten die de zee met zich mee brengt, voor vis, energie, vervoer etc. Er werd altijd gezegd: ‘De zee is vrij’ en ‘de zee is van iedereen’, maar nu er meer en meer mensen gebruik willen maken van de zee, hoe vrij is ze dan nog? En is er wel ruimte voor iedereen?
Onafhankelijk onderzoek
Iedereen wil een stukje Noordzee claimen voor zijn eigen gebruik. En de manier waarop zij de zee willen gebruiken, kan nog weleens botsen met de visie van een ander. Hoe zorg je voor een goed, evenwichtig en georganiseerd gebruik van de Noordzee? Wageningen Marine Research (WMR) doet onafhankelijk onderzoek voor diverse betrokken partijen. De spanning tussen de partijen kan hoog oplopen, vooral tussen belanghebbenden van economische activiteiten. WMR onderzoekt de impact van die activiteiten op de natuur. Daarin blijven zij onafhankelijk. Josien Steenbergen, programmamanager Windenergie Op Zee bij WMR, is daar duidelijk in. “Wij zullen nooit zeggen dat iets niet mag” vertelt ze. “Wij leveren de data, we doen een advies, en dan is het aan de beleidsmakers om te beslissen. Dat is het verschil tussen een onafhankelijk onderzoeksinstituut en die van een natuurbeschermingsorganisatie.”
Doe het maar op zee
Windparken zijn vaak geen geliefde aanvulling op de horizon. Als een windpark op land gebouwd wordt, klagen bewoners rondom dat ze geen windmolen in de achtertuin willen hebben staan. ‘Zet ze maar op zee’, zeggen ze dan. ‘Daar heeft niemand er last van’. Veel mensen denken dat er nog enorm veel ruimte op zee ligt. Maar een windpark heeft veel gevolgen, voor de dieren die daar leven, maar ook voor de mensen die van de zee leven: vissers. Zij krijgen al een hoop op hun bordje geworpen, vindt ook Bea Deetman, senior visserijonderzoeker bij Wageningen Economic Research. “De vissers zijn inmiddels wel een beetje murw geworden. Ze hebben naast windparken te maken met veranderende vangstquota, uitkoopregelingen, de gevolgen van de Brexit, stikstofregels en het verbod op pulsvisserij. Daarnaast worden er stukken zee opzij gezet als natuurgebied, waar ook niet meer gevist mag worden.”, aldus Deetman.
Windparken hebben veel gevolgen
Dat visserij ecologische gevolgen heeft, is onderdeel van doorlopend onderzoek. Maar ook windparken hebben een nog teveel onbekende invloed op de ecologie. “De windmolens leveren mogelijk gevaar op voor zeevogels en boven zee migrerende vleermuizen en trekvogels. Niet alleen als ze geraakt worden door de wieken, maar ook bijvoorbeeld door barotrauma: verschillen in luchtdruk waar ze last van hebben.” vertelt Josien Steenbergen. Ook vertelt ze over hoe bijvoorbeeld jan-van-genten windparken al vermijden. Zo ontstaan er verschuivingen in vogelpopulaties en kan het gebeuren dat jan-van-genten uit gebieden wegtrekken. Maar niet alleen boven water verandert er veel door een windmolen, ook onderwater heeft het invloed. Steenbergen gaat verder: “Zo’n harde structuur in een zanderige omgeving creëert wellicht sub-ecosystemen met schelpdieren die zich daar vestigen. Stroomkabels op de zeebodem creëren een elektromagnetisch veld, dat mogelijk verstorend werkt op de elektroreceptoren van haaien en roggen. Bovendien beïnvloeden windmolenparken de hydrodynamica van het gebied, en krijg je veranderingen in zeestromingen en sedimentvorming. Als je de wind oogst, heeft dat gevolgen voor de golven.”
Het zit in ons bloed
De impact van sommige beleidskeuzes gaan vaak verder dan men zich bewust van is. Dat is zeker zichtbaar in de visserijsector. Bea Deetman geeft een voorbeeld. “Een deel van de vissers heeft gebruik gemaakt van de saneringsregeling en is gestopt. De impact hiervan gaat vaak verder dan je denkt. Als er minder gevist kan worden, heeft dat ook effecten op het land: de visafslag verdwijnt, daar werken ook veel mensen. Bovendien is de visserij een belangrijk deel van onze culturele identiteit. Als feesten zoals de Vlaggetjesdagen niet doorgaan, raken we onze rituelen kwijt.”. De vissers weten dit als geen ander. Zij kennen de Noordzee van binnen en van buiten. Visserij zit dan ook diepgeworteld in onze cultuur. Het zit in ons bloed. Deetman merkt op hoe belangrijk de Noordzee voor Nederland wel niet is: “Het is wel goed dat we ons beseffen hoezeer de Noordzee hoort bij onze identiteit. De Noordzee voedt ons al duizenden jaren lang, we hebben er oorlogen op gevoerd, de zeebodem ligt bezaaid met onze scheepswrakken. Daar staan we misschien wel te weinig bij stil. De Noordzee is zoveel meer dan die troebele plas water die altijd net even te koud is om lekker in te zwemmen.”
Rechten van de Zee
Maar hoe is het met onze Noordzee gesteld? Als het gaat om de ecologische belangen voor de natuur, dan weet Steenbergen het niet zo goed. “Er is oprecht wel aandacht voor de ecologische aspecten, zeker als het wettelijk beschermde soorten betreft. Maar als men het heeft over het in stand houden van de ecologische draagkracht van de Noordzee, vraag ik me wel eens af waar we het dan precies over hebben. De ecologie van de Noordzee is feitelijk al decennia lang verarmd en verstoord.” Sommige natuurorganisaties zijn zelfs van mening dat de zee een bestaansrecht heeft voor zichzelf, van zichzelf. Net zoals een dier rechten heeft, zo zou de Noordzee ook rechten moeten krijgen. De Noordzee als stakeholder in de discussie van ruimtegebruik, samen met alle andere belanghebbenden, het is een interessante gedachte, maar de kwestie is al moeilijk genoeg. Of de Noordzee rechten moet hebben, is voornamelijk een discussie die gaat om de intrinsieke waarde van de Noordzee. Dit laat in ieder geval blijken hoe belangrijk de Noordzee voor ons wel niet is. Laten we dan er ook samen voor zorgen dat we lang van deze zee gebruik kunnen maken.
Voorzitter Johan K. Nooitgedagt zegt hierover: “Bij deze moeilijke discussies is het ook belangrijk dat we ons een afgesproken referentiekader voorstellen. Naar welke ‘stand van de natuur’ willen wij kijken als het over de Noordzee gaat. Aan de knop van de visserij is het makkelijk draaien, maar dat er inmiddels al heel veel andere soorten op de Noordzee voorkomen, is niet iets wat de visserij in de hand heeft. Het terug willen krijgen van ‘oestergronden’ of de overheerlijke kabeljauw in de Zuidelijke Noordzee kan een wens zijn, maar op dit moment in elk geval niet realistisch. Een maakbare natuur loopt ook tegen grenzen aan”.
BRON: Nature Today
Voor meer informatie
Contact opnemen met het team Nederlandse Vissersbond, via T 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl, vragen naar Johan K. Nooitgedagt
Johan K. Nooitgedagt
