In Europese wateren wordt jaarlijks ongeveer 550 miljoen kilo aan mosselen geproduceerd. De Nederlandse mosselsector is de laatste jaren gemiddeld goed voor een kleine tien procent daarvan, maar in 2016 daalde de aanvoer naar 36 miljoen kilo.
Dat heeft Wageningen UR op vrijdag 17 maart bekend gemaakt tijdens de bijeenkomst ‘Visserij in Cijfers’. Zowel de aanvoer (36 miljoen kg mosselen; -34% ten opzichte van 2015) als de gemiddelde mosselprijs (84 cent per kg mosselen; -21% ten opzichte van 2015) lagen op een laag niveau in 2016. Waar voorheen gemiddeld rond de 55-65 miljoen euro aan mosselen werd omgezet, bleef de omzet in 2016 steken op 30 miljoen euro. Zowel de aanwezigheid van tetrodotoxine (TTX) aan het begin van het mosselseizoen als het toegenomen aanbod van mosselen in rondom gelegen landen droegen bij aan deze forse omzetdaling van -47% ten opzichte van 2015.
Mosselzaad
De totale aanvoer van mosselzaad kwam met 57,1 mln kg ruim 65% hoger uit dan 2015. Zowel de zaadvisserij als de productie uit mosselzaadinvanginstallatie’s (MZI’s) waren dit jaar succesvol. Bijna 32% van het zaad werd verkregen met behulp van MZI’s. De kweekcyclus van mosselen begint bij de invang van mosselzaad. Dit gebeurt deels met traditionele mosselzaadvisserij en in toenemende mate met mosselzaad-invanginstallaties (MZI’s) gevangen, voornamelijk op de Waddenzee.
Invanginstallaties
Mosselzaad invanginstallatie
De MZI bestaat uit grote netten waaraan de mossellarven die in het zeewater zweven zich vastzetten. De in te vangen hoeveelheid is gebonden aan een door wetenschappers vastgesteld quotum en ook de periode waarin mosselzaad ingevangen mag worden is beperkt. Dit om ervoor te zorgen dat er voldoende mosselen overblijven als voedsel voor vogels. De ontwikkeling van MZI’s hangt samen met het Mosselconvenant dat in 2008 is opgesteld. In dit convenant is opgenomen dat de visserij op mosselzaad geleidelijk zal worden afgebouwd en dat MZI’s als alternatief ingezet zullen worden.
Invangen, uitzetten en opvangen
Ongeveer 60 procent van de invangst wordt uitgezet op mosselpercelen op de Waddenzee en 40 procent gaat naar het Oosterschelde-gebied. Na een verblijf van twee jaar op de mosselpercelen zijn de mosselen volgroeid en kunnen de vissers ze opvissen met mosselkorren. De Nederlandse mosselvisserijvloot telt een zestigtal schepen.
Geen genetische vermenging
Rond de import van mosselen uit de Ierse zee is discussie geweest, maar onderzoek door onderzoeksbureau Gimaris heeft uitgewezen dat er genetisch gezien sprake is van één soort. Onderzoeker Arjan Gittenberger heeft aangetoond dat de mosselen in onze kustwateren al vijftig jaar geen genetische veranderingen hebben vertoond. “Er is maar één mossel en dat is de Mytilus edulis. Deze groeit op verschillende locaties. Groepen mosselen vertonen onderling wel verschillende eigenschappen, maar die zijn veroorzaakt door verschillen in hun leefgebied zoals getijdestroming. Er zijn geen kruisingen met andere soorten.” Dit zei de onderzoeker ook op de schelpdierconferentie in januari.
Voor de Nederlandse handelaren zijn deze uitkomsten belangrijke argumenten in het maatschappelijke debat over het uitzetten van niet-inheems mosselzaad. De sector telt 12 mosselverwerkende bedrijven en 88 kwekerijen. Het kloppend hart van de sector is Yerseke, waar zich ook de enige mosselveiling ter wereld bevindt.
Mosselveiling
De mosselen worden per scheepslading geveild. Vooraf worden de partijen bemonsterd om verkoopinformatie vast te stellen: het aantal stuks per kilo, gemiddelde schelpgrootte en het mosselvlees-gewicht. Deze informatie verschijnt op het scherm in de mijnzaal, waar de handelaren online of met de telefoon kunnen bieden. Na de koop worden de mosselen opgeslagen in ‘natte pakhuizen’ in de Oosterschelde om te verwateren en zich van zandresten te ontdoen tot ze verwerkt kunnen worden. Het mosselseizoen loopt ongeveer van juli tot april, maar de meeste bedrijven kunnen jaarrond leveren.
Exportlanden
België is de belangrijkste exportmarkt voor de Zeeuwse mosselen, goed voor een aandeel van 64 procent van de totale verkoop. Frankrijk komt met 20 procent op de tweede plaats en Duitsland is goed voor 11 procent van de export. In Nederland zelf wordt maar vier procent verkocht. Sinds 2011 zijn de in Nederland geproduceerde mosselen MSC-gecertificeerd, waarmee voldaan wordt aan een belangrijke verkoopvoorwaarde van veel Europese retailers.
Verwerking en verpakking
De verwerking van mosselen verloopt grotendeels mechanisch, waarbij ze zo lang mogelijk in koel zeewater staan tot ze verpakt worden. Dat verpakken geschiedt onder beschermde atmosfeer. Populair zijn de 2- 5- en 10-kilo lekvrije bakken, maar ze worden ook verkocht in traditionele natte jute zakken van 15 kilo, die krimpen als ze opdrogen. Daardoor krijgen de schelpen geen ruimte om open te gaan staan en blijven ze goed dicht zodat ze geen vocht verliezen.
Promotie
De sector verzorgt het nodige winkelpromotiemateriaal en investeert vooral veel in de promotie rond de start van het mosselseizoen in juli. Nederlanders eten weliswaar zelf maar weinig mosselen, maar zijn in de regel wel trots op ‘hun’ Zeeuwse mosselen. Het ‘zwarte goud’ wordt bij toeristen flink gepromoot door VVV Zeeland. Het Mosselbureau speelt in de promotie een grote rol.
Kwaliteitscontrole
De mosselsector hanteert een uitgebreid kwaliteitscontroleprogramma. Er is een constante monitoring van in de natuur voorkomende toxische algen. Wekelijks wordt het water en schaaldiermonsters onderzocht. Vooral in de zomermaanden is het opletten: wanneer hoge concentraties van giftige stoffen worden aangetroffen, sluit men de betreffende percelen tot het moment dat nieuwe monsters weer schoon zijn. Dit systeem garandeert dat mosselen veilig zijn.
TTX
Aan het begin van het mosselseizoen in 2016 konden verwaterpercelen – de natte pakhuizen – niet gebruikt worden doordat daar de stof tetrodotoxine (TTX) was aangetroffen. Hierdoor werden consumptiemosselen met name op aanvraag van de verwerkende industrie aangevoerd. Op deze manier lag het aanbod in consumptiemosselen hoog (niet alleen binnen Nederland, maar ook door toegenomen productie buiten Nederland), wat de gemiddelde prijs van consumptiemosselen deed dalen tot gemiddeld 84 cent. Omdat in Nederland gemiddeld niet meer gevraagd werd dan verwerkt kon worden, bleef de aanvoer in 2016 relatief laag.
Meer informatie?
Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met
Nederlandse Vissersbond, T 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl of
Mosselbureau, T 070-3851802 of info@mosselbureau.nl
