De visserij op het IJsselmeer is een cruciaal onderdeel van de lokale economie en cultuur, en de staande nettenvisserij speelt hierbij een belangrijke rol. Deze traditionele vistechniek staat bekend om zijn duurzame karakter en specifieke vangst. Laten we dieper ingaan op de verschillende aspecten van deze fascinerende visserijmethode.

Wat is de geschiedenis van de staande nettenvisserij?

De staande nettenvisserij heeft een rijke en diepe geschiedenis die teruggaat tot eeuwen geleden, ver voor het ontstaan van het huidige IJsselmeer. Voordat de Zuiderzee werd afgesloten, was dit al een veelgebruikte methode in de brakke en zoete binnenwateren. Het is een techniek die generatie op generatie is doorgegeven en die zich heeft aangepast aan veranderende omstandigheden. Vissersfamilies hebben deze kennis en kunde van hun voorouders geërfd, en de techniek is verfijnd om zo efficiënt en duurzaam mogelijk te opereren binnen de ecologische grenzen van het water. Het is een voorbeeld van ambachtelijke visserij die een belangrijk onderdeel vormt van het cultureel erfgoed rond het IJsselmeer.

Hoe werkt deze vistechniek?

Vissen met staande netten, ook wel ‘staand want’ genoemd, is een passieve vistechniek. Het werkt als volgt:

1. Uitzetten: De netten, die bestaan uit een reeks panelen met drijvers aan de bovenkant en verzwaard touw aan de onderkant, worden verticaal in het water gezet. Ze worden verankerd en vormen zo een ‘muur’ in het water.
2. Vangen: Vissen die zwemmen en de onzichtbare netten tegenkomen, proberen erdoorheen te zwemmen en komen vast te zitten in de mazen, meestal bij hun kieuwen.
3. Lichten: Na een bepaalde tijd, vaak enkele uren tot een dag, worden de netten weer opgehaald door de vissers.
4. Sorteren: De gevangen vis wordt uit de netten gehaald, gesorteerd en de gewenste vangst wordt aan boord genomen.

Waarom is staande nettenvisserij duurzaam en wat is het effect op de natuur?

De staande nettenvisserij op het IJsselmeer wordt over het algemeen als duurzaam beschouwd om meerdere redenen:

Selectiviteit: De netten zijn ontworpen om specifieke vissoorten van een bepaalde grootte te vangen. Door de maaswijdte aan te passen, kunnen vissers zich richten op volwassen exemplaren, waardoor jonge of ondermaatse vis de kans krijgt om te groeien en zich voort te planten.

Laag energieverbruik: Het vissen met staande netten vergt relatief weinig brandstof vergeleken met kotters die actief varen met zwaardere netten, wat resulteert in een lagere CO2-uitstoot. Scheepjes hoeven tenslotte alleen te varen bij het uitzetten en landen van de netten.

Nagenoeg geen bijvangst: Door de passieve methode en gerichte maaswijdte is de bijvangst van ongewenste soorten of niet-doelsoorten minimaal. Eventuele bijvangst kan bovendien levend en onbeschadigd worden teruggezet.

Vogels en zoogdieren: Vissers zijn alert om te voorkomen dat vogels en kleine zoogdieren zoals otters niet in de netten verstrikt raken. De kans hierop is sowieso klein, omdat de netten zich vrij diep in het water bevinden. Daarnaast zijn er maatregelen, zoals het gebruik van ‘pingers’ (akoestische afschrikmiddelen), die in sommige gebieden verplicht kunnen zijn om dit te voorkomen.

Welke soorten worden ermee gevangen?

De belangrijkste vissoorten die met staande netten op het IJsselmeer worden gevangen, zijn Snoekbaars en Baars. De vissen zwemmen zich vast in het vrijwel onzichtbare net en blijven haken, meestal achter de kieuw. Kleine vissen kunnen makkelijk door de mazen heen waardoor je geen ondermaatse vis zult vangen. Ook bijvangst van andere soorten is minimaal.

Hoe wordt bijvangst en vangst van ondermaatse vis voorkomen?

Preventie van bijvangst en ondermaatse vis is cruciaal voor de duurzaamheid van de staande nettenvisserij. De belangrijkste methode om dit te voorkomen is een juiste maaswijdte. De grootte van de mazen in de netten wordt specifiek afgestemd op de streefsoort en de minimale aanlandingsmaat, zodat kleinere vissen erdoorheen kunnen zwemmen.

Daarnaast is ook de plaatsing van de netten belangrijk om ongewenste vangst te voorkomen. Vissers zetten de netten strategisch uit op plekken en dieptes waar de doelsoorten zich bevinden, en vermijden gebieden met veel jonge vis of beschermde soorten. De netten worden niet te lang in het water gelaten. Dit vermindert de kans op ongewenste vangst en zorgt ervoor dat eventuele bijvangst levend en in goede conditie is wanneer de netten worden gelicht. Indien er toch ondermaatse vis of bijvangst is, wordt deze zo snel en voorzichtig mogelijk teruggezet om de overlevingskans te maximaliseren.

Waarom is de opbrengst van staande nettenvisserij de afgelopen jaren zo gestegen?

De stijging in de opbrengst van staande nettenvisserij op het IJsselmeer komt voornamelijk voort uit strenger beleid. Veel IJsselmeervissers zijn de afgelopen jaren gestopt met vissen en de periodes waarin gevist mag worden zijn aangepast. Dit alles resulteert in een gezonder en sterker visbestand. Vissers die nu nog met staand want vissen vangen de laatste jaren daarom veel. Het gaat goed met de zoetwater consumptievis!