In de maand april hadden we een vrijdag de dertiende. Ik was op de haven van Den Oever met MSC garnalen voor de (culinaire) pers. Een feestje om over te vertellen. We voeren uit het zeegat, terwijl dat toch ongeluk brengt volgens de mythe. Er waren veel dames bij en ‘een vrouw en een kip is de pest op een schip’ is ook zo’n gezegde wat niet veel goeds voorspelt. De schipper heeft geen net overboord gezet.
Voor bijgelovige mensen is vrijdag de dertiende een angstige dag, maar waarom eigenlijk? Zanger André Hazes weigerde op te treden op vrijdag de dertiende.
Dit bijgeloof is pas honderd jaar oud
Helder is dat zaterdag de veertiende een betere dag is. Waar komt de angst voor vrijdag de dertiende precies vandaan? Hoe is deze datum historisch uitgegroeid tot een schrikmoment? Het zal blijken dat het bijgeloof rond vrijdag de dertiende pas ruim honderd jaar oud is. Onder een ladder doorlopen op vrijdag de dertiende doen veel mensen liever niet. Van verscheidene hotels en wolkenkrabbers in de VS is bekend dat de dertiende verdieping ontbreekt. Dat is dan verdieping 12B of 14A, of aangeduid met de letter M (de dertiende letter uit het alfabet). Zo heet de dertiende verdieping van het Trump International Hotel and Tower in Chicago ‘Mezzanine Floor’.
Korte geschiedenis
Op de vraag wanneer vrijdag de dertiende exact is ontstaan, is geen eenduidig antwoord gevonden. Volgens experts komt het ongeluksgetal dertien uit een Noorse sage. Twaalf goden hielden in deze sage een diner in Walhalla, waarop plotseling Loki, de god van de chaos en leugens, onuitgenodigd binnenkwam. Daar schoot hij de god Balder (de god van de vreugde) dood, waarna de aarde in rouw gedompeld werd. Andere verklaringen gaan terug op het christendom. Zo zou Jezus Christus zijn gekruisigd op vrijdag de dertiende, hoewel het christendom die dag later typeerde als Goede Vrijdag en niet als ongeluksdag. Er zijn mensen die beweren dat God op vrijdag de dertiende Adam en Eva uit het paradijs verdreef. Het Laatste Avondmaal is ook wel naar voren gebracht. Er zaten twaalf discipelen aan, met Jezus erbij dus dertien mensen, en wat volgde was het verraad door het vertrek van een dertiende persoon (Judas) en daarna de kruisiging van Christus. In het christendom is twaalf sowieso het getal van de perfectie, denk aan de twaalf stammen van Israël, de twaalf discipelen en 144.000 uitverkorenen (12×12). Twaalf plus één betekent dan: imperfectie of ongeluk.
Er zijn wel opvallend veel verklaringen
Als potentiële verklaring voor vrijdag de dertiende wordt ook wel vrijdag 13 oktober 1307 genoemd, toen op instignatie van Philips de Schone in Frankrijk alle Tempeliers opgepakt werden. Ze waren vals beschuldigd. Het getal dertien heet ook wel eens ‘duivelsdozijn’. Volgens recenter onderzoek is vrijdag de dertiende een concept van veel latere datum. De Amerikaanse journalist Nathaniel Lachenmeyer schreef in 2014 het boek ‘13’. Volgens hem besloot een Amerikaanse officier in 1881 om op elke dertiende van de maand een diner van dertien gangen aan dertien personen aan te bieden. De officier noemde het gezelschap ‘The Thirteen Club’. De eerste bijeenkomst was op vrijdag. De Amerikaanse officier wilde zo aantonen dat dertien géén ongeluk bracht.
De eerste Nederlandse melding
De eerste Nederlandse krant die echt melding maakte van ‘vrijdag de dertiende’ was op 3 april 1896 de Leeuwarder Courant. Na de Tweede Wereldoorlog werd het meer bekend door het naoorlogse veramerikaniseren van de Nederlandse cultuur. Soms lijkt het bijgeloof rond vrijdag de dertiende uit te komen. Op vrijdag 13 april 1970 verongelukte de Apollo 13, die twee dagen eerder om 13:13 uur gelanceerd was, bijna. De missie was begonnen op platform 39 en het was de dertiende missie vanaf dat platform. 3 maal 13 is 39 en dat is dan voer voor bijgelovige. Ik heb niet het idee dat er nu nog mensen zijn die bijvoorbeeld vrijdag de dertiende niet uitvaren met hun schip. Misschien hebben we nu wel teveel andere dingen om ons druk over te maken…
Johan K. NooitgedagtDeze column verscheen eerder in Fishtrend
