Demissionair minister Schouten (LNV) heeft afgelopen week besloten om de zegenvisserij op brasem in het IJsselmeer en Markermeer te minimaliseren tot slechts 1,5% van de oorspronkelijke visserijcapaciteit. Deze beperking komt boven op de eerdere forse beperking (95%) van de zegenvisserij die in 2014 door de overheid werd opgelegd.
Het bericht is ingeslagen als een bom bij de zegenvissers. Het alternatieve visplan dat de PO IJsselmeer (Nederlandse Vissersbond) – de belangenbehartiger van de IJsselmeervissers – aan de minister voorgelegde, is afgeschoten. De vissers waren bereid om vrijwillig geen brasem meer te onttrekken uit het IJsselmeer (2/3 van het viswater!), deel te nemen aan onderzoekvisserij en hun visserij-inspanning met de zegen op brasem in het Markermeer met 30% te reduceren voor een periode van 3 jaar. De vissers verwijten de overheid zwabberend beleid te voeren. “Jarenlang wilde de overheid dat de brasem moest worden weggevangen om schoner water te krijgen, nu wil diezelfde overheid de brasem beschermen”, zegt Johan K. Nooitgedagt van PO IJsselmeer.
Motie van Bisschop
Volgens het ministerie van LNV is in de besluitvorming rekening gehouden met het best beschikbare wetenschappelijke advies om geen brasem meer uit het ecosysteem te onttrekken. In de besluitvorming is geen voet bij stuk gehouden betreffende de motie van Bisschop (SGP), waarin een meerderheid van de kamer stemde om geen generieke maatregelen te treffen voordat er een beter beeld is van de visbestanden en ruimte te geven aan de zegenvisserij op het Markermeer.
0-vangstadvies voor brasem en toename vangsten
Wageningen Marine Research (WMR) heeft in opdracht van het Ministerie van LNV een wetenschappelijk vangstadvies uitgebracht voor brasem. Het brasembestand bevindt zich op een laag niveau en om te kunnen herstellen de komende jaren wordt geadviseerd om geen brasem meer uit het ecosysteem van het IJsselmeer en Markermeer te onttrekken (0-vangstadvies).
Toenemende brasemvangsten
Het advies is gebaseerd op een modelmatige benadering en maakt gebruik van best beschikbare, maar beperkte informatie die beschikbaar is over het brasembestand in beide meren. In feite is het advies op basis van voorzorg omdat niet bekend is hoe het bestand er werkelijk voor staat. Dat moet juist de komende jaren duidelijk worden als het traditionele onderzoek van WMR met de boomkor wordt uitgebreid met de zogenaamde Atoomkuil en de zegen. De vangsten van brasem met de zegen nemen de laatste 4 jaar juist (fors) toe, zie onderstaande tabel.
Brasemvangsten 2015-2020[1]
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | ||
| totaal | zegen | 27.004 | 21.698 | 88.478 | 99.787 | 78.404 | 201.315 |
Pootvis
De meeste (ca. 75%) brasem is bestemd voor uitzet (pootvis) in andere wateren. Het betreft dus levende vis die heel zorgvuldig moet worden behandeld tijdens vissen en transport om sterfte te voorkomen. De zegen is bij uitstek het vistuig om deze pootvis mee te vangen omdat het een selectieve methode is met nauwelijks bijvangst die schade aan de vis minimaliseert. Een klein deel (25%) wordt aangevoerd op de afslag voor consumptie. De visserij met de zegen kan alleen onder gunstige weersomstandigheden worden uitgevoerd waardoor het niet alle jaren lukt om het aantal vergunde dagen te benutten.
De doodsteek voor zegenvissers
Een 0-vangst is voor de zegenvissers de doodsteek. Ze lopen niet alleen inkomsten mis, maar ook verliezen ze afzetmarkt. En dat terwijl de vangsten de laatste jaren, door een beperkte visserij-inzet, juist weer toeneemt. Een beperkte visserij met slechts 2 dagen per jaar vissen biedt ook geen perspectief.
Alternatief visplan
De PO IJsselmeer heeft daarom in het bestuurlijk overleg, onder leiding van het Ministerie van LNV, een alternatief visplan gepresenteerd om de brasem te laten herstellen, maar ook de beroepsvisserij perspectief te geven. Het alternatieve visplan geldt voor drie jaar onder de volgende voorwaarden:
- Per visseizoen (1 november – 15 maart) wordt vrijwillig door de zegenvissers met maximaal 5 zegendagen per zegencertificaat commercieel gevist op het Markermeer/IJmeer. Op het IJsselmeer wordt vrijwillig door de zegenvissers niet commercieel op brasem gevist;
- Per jaar kunnen zegenvissers vrijwillig en tegen vergoeding van € 3.000,- excl. btw per onderzoeksdag, deelnemen aan onderzoek met de zegen in samenwerking met Wageningen Marine Research (WMR). In totaal gaat het om minimaal 40 dagen per visseizoen. Het Ministerie van LNV is opdrachtgever;
- Aan het einde van iedere zegendag geven de zegenvissers hun brasemvangsten en -inspanningen door aan het secretariaat van de PO IJsselmeer;
- Het bestuur van de PO IJsselmeer ziet toe op het naleven van de vangst- en inspanningsregistratie van de zegenvissers en zorgt ervoor dat het maximum van het aantal zegendagen zoals genoemd onder lid (1) niet wordt overschreden;
- Vissers die zich niet houden aan de voorwaarde (1) van het Visplan ontvangen van de PO IJsselmeer eerst een schriftelijke waarschuwing (a) om deze overtreding met onmiddellijke ingang te beëindigen. Als daar geen gehoor aan wordt gegeven, volgt een geldboete ter hoogte van het economisch gewin vermeerderd met € 2.000,- (b). Vissers die zich niet houden aan de voorwaarde (3) van het Visplan ontvangen van de PO IJsselmeer eerst een schriftelijke waarschuwing (a) om deze overtreding met onmiddellijke ingang te beëindigen. Als daar geen gehoor aan wordt gegeven, volgt een geldboete ter hoogte van € 1.000,-;
- De zegenvissers behouden hun zegenrechten, ook als deze niet worden gebruikt en de huur en verhuur van zegenrechten tussen leden van de PO IJsselmeer blijft toegestaan.
Helaas was er bij de betrokken partijen van het bestuurlijke overleg, het ministerie van LNV, Rijkswaterstaat, provincies Noord-Holland, Flevoland en Fryslân, Sportvisserij Nederland, Vogelbescherming Nederland en Stichting Het blauwe Hart geen steun voor het alternatief visplan van de vissers. De PO IJsselmeer (Nederlandse Vissersbond) stond er uiteindelijk alleen voor.
Geen gedragen compromis
Minister Schouten heeft vervolgens haar besluit genomen. Het Visplan van de vissers is daarmee afgeschoten. “Het is jammer dat wij niet tot een gedragen compromis met de betrokken partijen hebben kunnen komen. De standpunten lagen te ver uit elkaar van helemaal geen commerciële visserij tot een reductie van de visserij-inspanning met nog eens 30%”, aldus Nooitgedagt.
Zwalkend beleid doorn in het oog
Jarenlang heeft de Nederlandse overheid aangestuurd op schoner water in verband met de Europese Kaderrichtlijn Water. Brasem woelt de bodem om en daardoor ontstaat troebel water. In de afgelopen twintig jaar is er alles aan gedaan om zoveel mogelijk brasem uit de verschillende wateren te verwijderen. Vissers kregen ruim baan om brasem weg te vissen zo ook op het IJsselmeer en Markermeer.
Echter, sinds 2014 is het beleid gewijzigd voor de schubvisbestanden in het IJsselmeer en Markermeer. De overheid en de betrokken partijen willen dat de vier hoofdsoorten in 2027 zijn hersteld; snoekbaars, baars, voorn en brasem. Voor brasem is niet duidelijk wat hersteld zijn betekent: “Wanneer zijn we nu tevreden? heb ik als vertegenwoordiger van de vissers in het bestuurlijke overleg daarom aan de partijen gevraagd. Het is nogal wat als je vissers met slechts 1,5% van hun visserij-capaciteit afscheept”, zegt Nooitgedagt.
Hoe nu verder?
“De vissers zijn zich aan het beraden op een reactie op het besluit van de Minister. Ik durf daar nu geen uitspraak over te doen”, aldus Nooitgedagt.
Meer informatie
Johan K. Nooitgedagt
Neem voor meer informatie contact op met Johan K. Nooitgedagt via 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl.
[1] Vangsten zoals bekend op 19.2.2021 bij de PO IJsselmeer. Data is afkomstig van afslagen en individuele opgaven van vangsten die buiten de afslag om als pootvis zijn verkocht.
