Het is 25 jaar geleden dat het Verdrag van Maastricht tot stand kwam. Elf Europese regeringsleiders en de Franse premier Francois Mitterand plaatsten hun handtekening.
In het boek ‘Het Verdrag van Maastricht 25 jaar later’ gaan auteurs in op de impact van de historische Eurotop uit december 1991, die enkele maanden later resulteerde in het Verdrag van Maastricht.
Het was belangrijk voor de toekomst van Europa. De Europese Gemeenschap (EG) werd omgevormd tot Europese Unie (EU). Hiermee ontstond de basis van de Economische en Monetaire Unie (EMU) en begon het proces om tot één gemeenschappelijke munt te komen. Tevens werden de eerdere EG-verdragen uitgebreid met bepalingen over buitenlands beleid, veiligheid, sociale zaken en justitie.
Verdrag van Maastricht
In het boek blikken politici van toen en tegenwoordig terug op het 25-jarig bestaan van het Verdrag van Maastricht. Ook kijken ze naar de toekomst: wat staat Europa nog allemaal te wachten? Voormalig minister-president Ruud Lubbers besluit het boek met een epiloog.
Onder de veertien geïnterviewden voor dit boek bevinden zich tal van prominente (ex-)politici. Dat zijn Jean-Claude Juncker (toen regeringslid, later minister-president van Luxemburg), PvdA-er Wim Kok, voormalig burgemeester van Maastricht Philip Houben, VVD-coryfee Frits Bolkestein en diplomaat Frans Timmermans.
Vanaf 1988 begon Europa al met de voorbereidingen voor een Europese Monetaire Unie. Maar de wisselkoersen waren een groot probleem. De economische ontwikkelingen in de Europese landen liepen ver uiteen. De D-Mark en de gulden moesten revalueren, de andere munten devalueren.
Verdrag van Maastricht 25 jaar later
Herman van Rompuy, oud-premier van België en tussen 2010 en 2015 de eerste permanente voorzitter van de Europese Raad, was er in 1992 in Maastricht niet persoonlijk bij, maar was wel veel met het onderwerp bezig als partijvoorzitter. In zijn latere carrière kwam hij veel met Europa in aanraking, onder meer als Belgisch minister van Begroting vanaf 1993 en als voorzitter van de EU in 2010-2105.
Hij vertelt: “Het cruciale van Maastricht is de grote deal tussen Frankrijk en Duitsland geweest. Het herenigde Duitsland moest zien te integreren in een meer ééngemaakt Europa. Om dit te bereiken werd het vehikel gekozen van een gemeenschappelijke munt, die de twee landen op een onomkeerbare wijze aan elkaar zou smeden. Een fantastisch politiek project, dat als economisch project achteraf gezien misschien tekortgeschoten is.”
Over de bankencrisis van 2008 vertelt Van Rompuy dat deze mede door Europees beleid overwonnen is. En ook als het over de bestrijding van terrorisme gaat is Europa onmisbaar: “Als je een aantal majeure problemen wilt oplossen (financiële instabiliteit, maar ook zaken als migratie en de strijd tegen terrorisme), heb je niet minder Europa nodig, maar juist meer Europese samenwerking.”
Heimwee naar die tijd?
Het is goed om te lezen hoe politici kunnen terugblikken. Zo las ik onlangs ook ‘Heimwee naar mannen als Braks en Veerman’. Nu een aantal gewaardeerde Kamerleden de politieke arena hebben verlaten, bekijken ze het politieke gewoel op het Binnenhof met afstand en ook met afgrijzen. “We kijken meewarig hoe het toernooi zich ontwikkelt. De georganiseerde dommigheid spat ervan af” (einde citaat). Iemand anders zegt het minder expliciet, maar maakt zich zeker zorgen om de kennis van de Kamerleden en de snelheid waarmee de Kamerleden komen en gaan. “Dat is echt een groot risico voor de democratie. We zien dat er al weer wetswijzigingen komen, terwijl we het effect van de vorige wijziging nog niet kennen”.
Interessante tijden
Wat de euro en de EU ons verder gaan brengen blijft een onderwerp van discussie. Achteraf kan worden beweerd dat Europa-Noord en Europa-Zuid een aparte munteenheid hadden moeten hebben. Waarom is het toen dan niet gedaan? Zowel de euro als de EU zijn voor ons in Nederland een gegeven. Toch zal er nog meer (technische en organisatorische) innovatie nodig zijn om ook na de Brexit een nieuwe stabiliteit te ontwikkelen. Niet alleen de visserijsector, maar vele andere sectoren met ons verkeren in spanning.
Daarom is het goed ons te verdiepen in de mythes van Europa. De ene na de andere sector in het Verenigd Koninkrijk wil een uitzondering. Spannend, maar dit is helaas geen spelletje. Ook Toyota overweegt de productie van een nieuw automodel uit het Verenigd Koninkrijk te halen als er geen duidelijkheid komt over de toekomst van de vrijhandel met de EU. Dat is de zoveelste op rij. Geen blik vooruit zonder een terugblik waarom het zover heeft moeten komen…
Deze column van Johan Nooitgedagt is eerder gepubliceerd in Vismagazine
